Günlük yaşamda sık karşılaşılan durumlardan biri, oturur ya da yatar pozisyondan hızlı şekilde ayağa kalkıldığında gözlerin kararması ve başın dönmesidir.
Tıpta postural ya da ortostatik hipotansiyon olarak bilinen bu tablo, ani tansiyon düşmesiyle ortaya çıkar. Genellikle birkaç saniye içinde kendiliğinden geçen bu durum sağlıklı bireylerde de görülebilir ancak bazı kişilerde sık tekrarlaması yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Ani Tansiyon Düşmesinin Mekanizması
İnsan vücudu, pozisyon değişikliklerine uyum sağlayacak bir denge sistemine sahiptir. Ayağa kalkıldığında yer çekimi nedeniyle kanın bir bölümü alt ekstremitelerde toplanır.
Kalp ve damar sistemi bu değişikliğe hızla yanıt vererek kan basıncını dengeler ve beyne yeterli kan akışını sürdürmeye çalışır ancak bazı bireylerde bu uyum mekanizması yeterince hızlı devreye giremez.
Sonuç olarak tansiyon kısa süreli olarak düşer, beyne giden kan miktarı azalır ve kişi göz kararması, baş dönmesi ya da bayılma hissi yaşayabilir.
Günlük Hayatta Sıklıkla Görülüyor
Postural hipotansiyon, özellikle yaz aylarında terlemeye bağlı sıvı kaybının arttığı dönemlerde daha sık ortaya çıkar.
Otururken veya yatarken herhangi bir belirti görülmezken, ani şekilde ayağa kalkıldığında görme bulanıklığı, göz kararması, denge kaybı ya da kısa süreli baş dönmesi meydana gelebilir.
Bu belirtiler genellikle birkaç saniye içinde kaybolsa da, dengesizliğe yol açarak düşme ve yaralanma riskini artırabilir.
Ölümcül Değil ama Ciddi Riskler Taşıyor
Uzmanlara göre postural hipotansiyon tek başına ölümcül bir sağlık sorunu değildir. Sağlıklı, genç bireylerde de görülebilen ve çoğu zaman kısa sürede kendiliğinden geçen bu durum, kişinin ani bayılma anında kontrolsüz şekilde düşmesiyle risk ortaya çıkarabilmektedir.
Özellikle sert zeminlerin, keskin köşeli mobilyaların bulunduğu ortamlarda ciddi yaralanmalar meydana gelebilmektedir. Daha şiddetli ataklarda ise kişi tutunmaya veya çömelmeye fırsat bulamadan bilincini kaybedebilir. Bu nedenle her ne kadar ölümcül olmasa da dikkat edilmesi gereken bir tablo olarak değerlendirilmektedir.
Günlük Yaşamda Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Postural hipotansiyonla başa çıkmak için yaşam tarzında bazı küçük düzenlemeler önem taşımaktadır. Ayağa kalkarken aceleci davranmamak, pozisyon değişikliklerini yavaş yapmak ve sıcak havalarda yeterli sıvı tüketmek bu durumun önüne geçebilmektedir.
Uzun süre ayakta hareketsiz kalmaktan kaçınmak, dolaşımı artıracak düzenli egzersizlere yer vermek ve beslenme düzenine dikkat etmek de şikâyetleri azaltabilir. Özellikle sıcak yaz günlerinde bol su tüketmek ve vücudu susuz bırakmamak, ani tansiyon düşüşlerini büyük ölçüde engelleyebilmektedir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?
Kısa süreli göz kararmaları çoğunlukla endişe edilecek bir tablo yaratmazken, beraberinde çarpıntı, göğüs ağrısı, uzun süren bilinç kaybı ya da sık tekrarlayan bayılmalar varsa mutlaka bir uzmana başvurulması gerekir.
Bu belirtiler sadece postural hipotansiyonla sınırlı olmayabilir ve kalp-damar hastalıkları ya da sinir sistemiyle ilgili başka rahatsızlıkların habercisi olabilir. Özellikle tekrarlayan ataklar günlük yaşamı etkilemeye başladıysa altta yatan nedenin mutlaka araştırılması gerekir.
