Ekinoks dönemleri, gökyüzü olaylarına meraklı olanlar kadar günlük yaşamın içinde hava durumu ve gün uzunluğu gibi konulara ilgi duyanlar için de dikkatle takip ediliyor. 2025 yılının ikinci ekinoksu 23 Eylül tarihinde gerçekleşecek. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarımküre'de günler kısalmaya, geceler uzamaya başlayacak. Peki, gece-gündüz eşitliği ne zaman? 23 Eylül'de neler oluyor? İşte sonbahar ekinoksunun anlamı ve etkileri...
Ekinoks Nedir?
"Ekinoks", Latince kökenli bir kelime olup, "eşit gece" anlamına gelir. Astronomik olarak ise, Güneş’in tam Ekvator çizgisine dik açıyla ışık göndermesiyle Dünya’da gece ve gündüz sürelerinin eşitlenmesi olayıdır. Bu özel durum, her yıl 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde olmak üzere iki kez yaşanır.
-
21 Mart ekinoksu, Kuzey Yarımküre için ilkbaharın, Güney Yarımküre için ise sonbaharın başlangıcıdır.
-
23 Eylül ekinoksu ise tam tersi şekilde, Kuzey Yarımküre’de sonbaharın, Güney Yarımküre’de ise ilkbaharın başladığı gündür.
Bu tarihlerde Dünya üzerindeki tüm noktalarda gündüz ve gece yaklaşık 12 saat sürer.
23 Eylül'de Ne Olacak?
23 Eylül 2025 tarihinde gerçekleşecek sonbahar ekinoksu sırasında, Dünya’nın eksen eğikliği ve yörünge hareketi sebebiyle Güneş ışınları tam olarak Ekvator’a dik düşer. Bu durum birçok doğal ve gözlemlenebilir etkiyi beraberinde getirir:
-
Güneş tam doğudan doğar, tam batıdan batar.
-
Aydınlanma çemberi kutuplardan geçer, bu nedenle Dünya’nın tüm noktalarında gündüz ve gece süreleri eşit olur.
-
Kuzey Kutbu’nda altı ay sürecek gece, Güney Kutbu’nda ise altı ay sürecek gündüz başlar.
-
Türkiye gibi orta kuşakta yer alan ülkelerde saat 12:00’de gölge boyu cismin boyuna en yakın olur.
-
Gel-git (med-cezir) genlikleri artar.
-
Ekvator’da cisimlerin gölge boyu sıfıra yaklaşır.
Bu tarihten itibaren Kuzey Yarımküre’de geceler uzamaya, gündüzler kısalmaya başlar. Tam tersi şekilde Güney Yarımküre’de ise gündüz süreleri uzamaya başlar.
Sonbahar Ekinoksundan Sonra Ne Değişir?
23 Eylül’ün ardından Kuzey Yarımküre’de yaz mevsimi resmen sona erer. Hava sıcaklıkları kademeli olarak düşmeye başlar. Günler kısalır, geceler ise belirgin şekilde uzar. Özellikle tarım ve doğa gözlemleri açısından bu dönem oldukça önemlidir.
Ayrıca, bu tarihten itibaren:
-
Güneş ışınları Ekvator’dan Güney Yarımküre’ye doğru kayar.
-
Kuzey Yarımküre’de sonbahar mevsimi başlar.
-
Güney Yarımküre’de ise ilkbahar mevsimi başlar.
Gece-Gündüz Eşitliği Neden Yılda Sadece 2 Kez Oluyor?
Dünya’nın ekseni 23,5° eğik olduğu için Güneş ışınları yıl boyunca farklı enlemlere dik gelir. Ancak bu eğiklik, sadece yılda iki kez Ekvator’un tam üzerine dik açıyla Güneş ışınlarının düşmesine izin verir. 21 Mart ve 23 Eylül. Bu da gece ve gündüzün eşit olduğu nadir zamanlardır.
Yılın diğer günlerinde bu eşitlik bozulur ve mevsim farklılıkları ortaya çıkar.
23 Eylül Ekinoksunun Günlük Hayata Etkisi Var Mı?
Her ne kadar ekinokslar astronomik olaylar olsa da, günlük yaşamda da etkileri hissedilir:
-
Gündüzlerin kısalması nedeniyle dış mekan aktiviteleri daha erken sona erer.
-
İnsan biyoritmi, gün ışığına bağlı olarak değişebilir. Özellikle sabah geç aydınlanan günler, uyku ve enerji seviyelerinde farklılıklara yol açabilir.
-
Tarım faaliyetlerinde ekim ve hasat zamanlamaları ekinokslara göre ayarlanabilir.
