HASAN GÖKHAN GÖKTÜRK
Pabucu dama atılmak deyimi belki de gündelik yaşamımızda en çok kullandığımız deyimlerin başında gelmektedir. Gündelik dilde pabucu dama atılmak deyimi, çoğunlukla birinin gözden düşmesi, önemini yitirmesi anlamlarında kullanılmaktadır.
Pabucu dama atılmak deyimi, özellikle de sosyal ve iş yaşamında ilerleyen birinin eski itibar ve çevresini kaybettiği anlamında kullanılır.
Pabucu dama atılmak deyiminin hikâyesi nedir?
Pabucu dama atılmak deyimi Ahilik kültüründen gelmektedir. Esnafın meslek ahlakı içinde çalışması gerektiği görüşünün baskın olduğu Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde her meslek gurubunun kendi loncası vardı.
Meslek loncalarına üye olan esnaf ve tüccarların taşıması gerektiği varsayılan ahlaki değerleri vardır. Eğer bir loca üyesi, bu ahlaki değerlerin dışında hareket etmeye başlarsa diğer üyeler tarafından dışlanırdı. Bu kişiler için de eski itibarının kalmadığının altı çizilirken pabucu dama atıldı denilirdi.
Burada hususi olarak pabucun seçilmiş olmasının sebebi ise bir dönem imalat hatası ya da üretim hilesinin en çok pabuçlarda karşılaşılıyor olmasıdır. Böyle bir durumda hileli olan pabuç dama fırlatılarak, o esnafın yapmış olduğu hile ortaya konulurdu. Böylece bu kişi hem meslektaşları hem de halk tarafından dışlanmış duruma düşerdi. Bir esnaf için düşülebilecek en aşağı seviye olarak bu durum kabul edilirdi. Kültürümüzde mühim bir gelenek olan ve bugün için de konuşmalarımızda sıklıkla kullandığımız pabucu dama atılmak deyimi buradan gelmektedir.
