Tükenmişlik sendromu, ilk kez 1970’li yıllarda psikolog Herbert Freudenberger tarafından tanımlanmıştır ve genellikle işle ilişkili stresin bir sonucu olarak görülmektedir. Tükenmişlik sendromu, özellikle uzun süreli stres, yoğun iş yükü ve duygusal zorlanmalar sonucu ortaya çıkan fiziksel, zihinsel ve duygusal yorgunluk halidir.
Tükenmişlik sendromu yaşayan bireyler hem bedenen hem de ruhen bitkinlik hissederler ve günlük yaşam aktivitelerini sürdürmekte zorlanırlar. Tükenmişlik bir zayıflık değil, uzun süreli yük altında kalan her bireyde gelişebilecek doğal bir tepkidir. Belirtiler erken fark edilip önlem alınırsa, bu süreç daha kolay yönetilir ve uzun vadeli etkileri azaltmak kolaylaşır.
Belirtileri Nelerdir?
Duygusal Tükenme: Kişi sürekli yorgun, isteksiz ve karamsar bir ruh hali içerisindedir. Bireyde duygusal anlamda boşluk hissi oluşur.
Motivasyon Kaybı: İşe ya da sorumluluklara karşı ilgi ve istek azalır. Bununla birlikte başarı hissi ortadan kalkar.
Zihinsel Belirtiler: Bireyde dikkat dağınıklığı, unutkanlık, karar vermekte zorlanma halleri görülür.
Fiziksel Belirtiler: Uyku bozuklukları, baş ağrısı, mide problemleri, bağışıklık sisteminde zayıflama gibi fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
Davranışsal Değişimler: Sosyal çevreden uzaklaşma, öfke patlamaları, alınganlık, işten kaçma eğilimi gözlemlenebilir.
Nedenleri Nelerdir?
· Uzun süreli ve yoğun iş baskısı
· Aşırı sorumluluk yükü
· Kişiler arası çatışmalar
· Takdir edilmemek veya değersiz hissetmek
· Kontrol edilemeyen iş koşulları
Tükenmişlik Sendromu ile Nasıl Başa Çıkılır?
Tükenmişlik sendromuyla başa çıkmak için fiziksel, zihinsel ve duygusal düzeyde bazı temel stratejiler geliştirmek gerekir. Bu süreci en iyi şekilde yönetebilmek için şu yöntemlere başvurulabilir:
Zaman ve İş Yükü Yönetimi: Günlük ve haftalık görevlerinizi öncelik sırasına göre planlayarak gerekli olmayan sorumlulukları azaltabilirsiniz. Bunun yanında insanlara ‘hayır’ demeyi öğrenmelisiniz. Ara ve molalar vererek çalışılmalıdır. Sürekli kesintisiz çalışmak tükenmişliği artırabilmektedir.
Dinlenme ve Uyku: Uyku düzeni, zihinsel ve fiziksel iyileşmede kritik rol oynadığı için günde 7-9 saat aralığında uyku hedefleyin. Tatil yapmak veya kısa süreli kaçamaklarla dinlenmek de enerjiyi artırır.
Duygusal Destek Almak: Duygularınızı güvendiğiniz biriyle paylaşmak, yükünüzü hafifletir. Gerektiği durumlarda bir psikolog veya psikiyatristten profesyonel destek de alınabilir.
Kendine Zaman Ayırmak: Hobiler, sanat, spor, doğa yürüyüşleri gibi kişisel ilgi alanlarına zaman ayırmak sizi rahatlatacaktır. Kendinize küçük ödüller verin ve kişisel bakımınızı ihmal etmeyin.
Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, stres hormonlarını düşürür ve endorfin (mutluluk hormonu) salgılar. Günlük yürüyüşler bile tükenmişliğin etkilerini azaltmada etkili olabilmektedir.
Beslenme ve Sağlıklı Yaşam: Dengeli ve sağlıklı beslenme, bedenin stresle başa çıkmasına yardımcı olur. Bu yüzden aşırı kafein, şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınılmalıdır.
Profesyonel Yardım ve Terapi: Bilişsel davranışçı terapi gibi yaklaşımlar, tükenmişlik sendromunu anlamada ve başa çıkmada etkilidir. Gerekirse bu durum ilaç tedavisi ile desteklenebilir fakat bu karar uzman doktor tarafından verilmelidir.
