Dünya genelinde böbrek taşı sıklığı yaklaşık yüzde 10 düzeyindedir ve bu oran giderek artmaktadır. Yıllık tekrar oranları ise yüzde 50 civarındadır. En sık rastlanan taş tipi, kalsiyum oksalat (yüzde 67) olup, bunu kalsiyum fosfat (yüzde 17), ürik asit (yüzde 8), strüvit (yüzde 3) ve sistin (yüzde 0,4) taşları takip eder. Böbrek taşı oluşumunda genetik yatkınlık, anatomik bozukluklar ve en önemlisi beslenme alışkanlıkları önemli rol oynar.
1. Sıvı Alımı: Taşı Önlemenin İlk Kuralı
Böbrek taşı oluşumunu engellemede en etkili adım, yeterli sıvı tüketimidir. Günlük idrar hacmi 2-2,5 litre olacak şekilde su içmek önerilir. Özellikle sıcak havalarda, terlemeyle artan sıvı kaybı nedeniyle bu miktarın artırılması gerekir. Sistin taşına sahip bireylerde ise sıvı tüketiminin en az 3 litre/gün olması önemlidir.
2. Maden Suyuna Dikkat!
Maden suları da sıvı alımı açısından faydalıdır, ancak içerdiği kalsiyum ve sodyum oranına dikkat edilmelidir. Yüksek kalsiyum ve tuz (sodyum) içeren maden suları, taş oluşumu riskini artırabilir. Bu nedenle düşük sodyumlu ve dengeli mineralli maden suları tercih edilmelidir.
3. Asitli İçeceklerden ve Aşırı Kahveden Kaçının
Narenciye suları (özellikle portakal suyu), içerdikleri sitrik asit sayesinde koruyucu etki gösterebilir. Ancak gazlı içecekler ve şekerli içecekler taş oluşum riskini artırır. Kahve ve çay diüretik etkileri nedeniyle ölçülü tüketilmeli; günde 4 fincan kahve veya 5 bardak çayı geçmemelidir.
4. Hayvansal Protein Tüketimi Sınırlandırılmalı
Yüksek miktarda hayvansal protein, idrarın asidik hale gelmesine ve sitrat atılımının azalmasına neden olarak taş oluşumunu kolaylaştırır. Günlük önerilen protein miktarı 0.8–1 g/kg’dır. Et tüketimini sınırlarken, diyet posa ve sebze bakımından zenginleştirilmelidir.
5. Oksalat Zengini Besinlere Dikkat
Kalsiyum oksalat taşlarını tetikleyen yüksek oksalatlı besinler arasında ıspanak, pancar, tatlı patates, çiğ maydanoz, kuru baklagiller, badem, kakao, susam ve siyah çay yer alır. Bu tür gıdaların aşırı tüketiminden kaçınılmalı, pişirme yöntemleriyle oksalat miktarı düşürülmelidir.
6. Kalsiyumu Kısıtlamayın, Dengeli Alın
Sanılanın aksine, kalsiyumun diyetten tamamen çıkarılması doğru değildir. Yetersiz kalsiyum alımı, bağırsakta daha fazla oksalat emilmesine neden olur. Bu da taş riskini artırır. Günlük 1–1.2 gram kalsiyum alımı hedeflenmelidir. Süt ve süt ürünleri bu ihtiyacı karşılamak için ideal kaynaklardır.
7. Tuz Tüketimi Taş Riskini Artırır
Yüksek tuz tüketimi, kalsiyumun idrarla atımını artırarak taş oluşumunu kolaylaştırır. Günlük tuz alımı 6 gramın (2300 mg sodyum) altında olmalıdır. Maden suyu seçiminde de düşük sodyum içeriğine dikkat edilmelidir.
