Uluslararası Para Fonu (IMF), banka dışı finansal kurumların hızlı büyümesinin küresel finansal istikrar açısından yeni tehditler yarattığına dikkat çekti. IMF, bu kurumların bankalarla giderek daha fazla bağlantılı hale geldiğini belirterek, denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Finansal Piyasaların Görünmeyen Tehlikesi
IMF’nin Küresel Finansal İstikrar Raporu’nun “Sakinliğin Altında Değişen Zemin: Finansal Piyasalardaki Değişimler Arasında İstikrar Zorlukları” başlıklı yeni bölümüne göre, ekonomik belirsizliğin arttığı bir dönemde varlık değerlerindeki aşırılıklar ve devlet tahvili piyasalarındaki baskılar, finansal istikrar risklerini büyütüyor.
Raporda, banka dışı finansal kuruluşların bu kırılganlığı derinleştirdiği ve olası bir şokun etkilerini büyütebileceği ifade ediliyor. Yapılan stres testleri, bu tür kurumların yaşadığı sorunların kısa sürede bankacılık sistemine yayılabileceğini, krizin yönetimini zorlaştırabileceğini ortaya koyuyor.
Finansal Sistem Banka Dışı Kurumlara Bağımlı Hale Geliyor
Sigorta şirketleri, yatırım fonları ve emeklilik fonları gibi banka dışı finansal kurumlar artık küresel piyasada önemli bir paya sahip. Bu kurumlar mevduat kabul etmese de sermaye piyasalarına likidite sağlama ve kredi akışını destekleme açısından kritik bir rol oynuyor.
Ancak IMF’ye göre bu hızlı büyüme aynı zamanda finansal sistemin risk alma eğilimini artırıyor. Farklı ülkelerdeki düzenleyici çerçeveler arasındaki uyumsuzluklar, sistem genelinde risklerin tespit edilmesini zorlaştırıyor.
“Hafif Düzenlemeler” Kırılganlıkları Gizliyor
IMF’nin analizinde, banka dışı finansal kurumların dünya genelindeki toplam finansal varlıkların yaklaşık yarısını elinde bulundurduğu belirtiliyor. ABD ve Avro Bölgesi’nde birçok bankanın, sermaye tamponlarının ötesinde bu kurumlara yüksek düzeyde maruz kaldığı ifade ediliyor.
IMF ayrıca, bu kurumların döviz piyasası işlem hacminin yarısına yakınını oluşturduğunu kaydediyor. Ancak banka dışı kurumlar, genellikle daha gevşek düzenlemelere tabi olduklarından, varlık yapıları ve kaldıraç oranları konusunda yeterli şeffaflık sunmuyor. Bu durum, sistemdeki kırılganlıkların zamanında tespit edilmesini zorlaştırıyor.
Yeni Risk Kanalları: Kripto, Gayrimenkul ve Özel Kredi
IMF raporunda, banka dışı finansal kurumların kripto varlıklar, özel kredi fonları ve gayrimenkul yatırımları üzerinden finansal sisteme yeni riskler taşıdığına işaret ediliyor. Stres testlerine göre, bu kurumların finansal sıkışma dönemlerinde bankalardaki kredi hatlarını hızla çekmesi, bankalarda ciddi zarar ve sermaye kaybına neden olabiliyor. Bu tür zincirleme etkilerin, olası bir ekonomik şokun boyutunu büyütebileceği düşünülüyor.
Bazı Ülkelerde Olumlu Etkiler de Görülüyor
IMF, her ne kadar riskler artsa da banka dışı kurumların bazı ülkelerde faydalı etkiler yarattığını belirtiyor. Güçlü ekonomik temellere sahip gelişmekte olan ülkelerde yerel emeklilik ve sigorta fonlarının devlet tahvillerine ilgisi, piyasa likiditesini artırıyor ve hükümetlerin bankalara bağımlılığını azaltıyor.
IMF’den Politika Yapıcılara Çağrı
IMF, finansal sistemin istikrarı için daha kapsamlı veri toplama, ileriye dönük analizler geliştirme ve farklı sektörler arasında güçlü bir koordinasyon kurulması gerektiğini vurguluyor. IMF’ye göre, özellikle özel kredi fonları gibi daha az düzenlenen ve şeffaf olmayan banka dışı finansal kurumlar yakından takip edilmeli. Aksi takdirde, görünürde sakin olan piyasalarda derin krizlerin filizlenmesi kaçınılmaz olabilir.
Yeni Dönemde Denetim Hayati Önem Taşıyor
IMF’nin son uyarısı, küresel finansal sistemde banka dışı kurumların yükselen etkisinin sadece ekonomik büyüme açısından değil, aynı zamanda sistemik riskler bakımından da kritik hale geldiğini gösteriyor. Finansal istikrarın korunması, bu kurumların denetimindeki eksikliklerin giderilmesi ve bankacılık sistemiyle olan bağlantılarının dikkatle izlenmesiyle mümkün olacak.
