Sarımsağın (Allium sativum) bugün mutfaklarda sıkça kullanılan bir ürün olmasının ardında milyonlarca yıl süren bir evrimsel hikâye bulunmaktadır.
Araştırmalara göre sarımsak, yaklaşık 10 milyon yıl önce Orta Asya’nın dağ yamaçlarında yabani olarak yetişen Allium longicuspis türünden evrimleşti ancak bu doğal yolculuk, sarımsağın zamanla tamamen insan varlığına bağımlı hale gelmesine neden oldu.
Sarımsak Neden Kendi Kendine Üreyemez Hale Geldi?
Sarımsağın keskin kokusunu oluşturan kükürtlü organik bileşikler, bitkinin böceklere karşı geliştirdiği doğal savunma sisteminin bir parçasıydı. İnsanlar bu tadı ve aromayı benimsedikçe sarımsak evcilleştirildi ancak evcilleştirme süreci, bitkinin doğal tohum üretme yeteneğini ortadan kaldırdı.
Bugün sarımsak yalnızca tek bir dişten klonlama yöntemiyle çoğaltılabiliyor. Bu durum, tüm modern sarımsakların aynı genetik kökenden türediği anlamına geliyor.
İnsanlık Yok Olursa Sarımsak Neden Doğada Devam Edemez?
Tohum oluşturma yeteneğini kaybeden sarımsak, insan müdahalesi olmadan çoğalma şansına sahip değildir. Bu sebeple insanlığın ortadan kalkması, sarımsağın da kısa sürede tükenmesine yol açacak.
Bu türler bilimsel olarak “obligate domesticate” (zorunlu evcil tür) olarak adlandırılmaktadır. Bitkiler arasında portakal, muz ve mısır, hayvanlara örnek olarak ise sığır, koyun ve alpaka aynı kategoriye girmektedir.
Uzmanlar, bu türlerin insanla kurduğu ilişkinin bir tür karşılıklı fayda (mutualizm) olarak değerlendirilmesine rağmen, doğal üreme yeteneklerinin ortadan kalkmasının önemli etik tartışmaları beraberinde getirdiğini belirtiyor.
Sarımsağın, milyonlarca yıl önce Orta Asya’nın geniş vadilerinde özgürce çoğalabilen bir bitkiyken, bugün tamamen klonlamaya bağlı bir tür haline gelmesi; evcilleştirmenin doğaya etkilerini gözler önüne sermektedir.