Hastalık, iş kazası, meslek hastalığı ya da analık gibi nedenlerle geçici olarak çalışma gücünü kaybeden çalışanlar için düzenlenen iş göremezlik raporu, sosyal güvenlik sisteminin en önemli koruyucu belgeleri arasında bulunuyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından geçerli kabul edilen bu belge sayesinde sigortalılar, raporlu oldukları dönemde tamamen gelirsiz kalmıyor ve belirli oranlarda “iş göremezlik ödemesi” alarak ekonomik açıdan destekleniyor.
Aynı zamanda bu süreç, işverenin yasal sorumluluklarının da net bir şekilde yerine getirilmesini sağlıyor.
İş Göremezlik Raporu Neyi İfade Eder?
İş göremezlik raporu; iş kazası, meslek hastalığı, genel sağlık sorunları ya da analık hali nedeniyle işini geçici süreyle yerine getiremeyen sigortalılar adına düzenlenen resmi bir belgedir.
Bu rapor, çalışanın işten uzak kaldığı sürenin hukuki olarak kayıt altına alınmasına olanak tanırken, işveren açısından da SGK nezdindeki bildirim ve ödeme süreçlerinin doğru şekilde yürütülmesini mümkün kılar.
SGK tarafından onaylanan raporlar doğrultusunda, çalışana rapor süresi boyunca belirlenen tutarlarda ödeme yapılır.
Ödeme miktarı; raporun nedeni, süresi ve çalışanın kazancı dikkate alınarak hesaplanır ve temel amaç, çalışılamayan günlerde ortaya çıkan gelir kaybını kısmen telafi etmektir.
İş Göremezlik Raporu Nasıl Alınır?
Sağlık durumu nedeniyle işine devam edemeyen bir çalışanın, bu durumu resmi olarak belgelemesi gerekir.
SGK tarafından kabul edilen iş göremezlik raporunun alınabilmesi için belirli bir süreç izlenir.
Öncelikle çalışan, SGK’nın yetkilendirdiği bir sağlık kuruluşuna başvurur. Yapılan muayene sonucunda doktor, çalışanın geçici olarak çalışamayacağına kanaat getirirse iş göremezlik raporu düzenler.
Düzenlenen rapor, e-rapor sistemi aracılığıyla elektronik ortamda hazırlanır ve doğrudan SGK sistemine aktarılır.
Raporun süresi, kişinin sağlık durumuna göre hekim tarafından belirlenir. Çalışan, rapor aldığını işverenine bildirmekle yükümlüdür.
İşveren ise raporu zamanında SGK’ya ileterek iş göremezlik ödemesinin başlatılmasını sağlar.
İş Göremezlik Raporunu Kimler Alabilir?
Geçici süreyle çalışma gücünü kaybeden ve sosyal güvenlik kapsamında sigortalı olan kişiler iş göremezlik raporu alabilir.
Rapor, yalnızca SGK tarafından yetkilendirilmiş sağlık kuruluşları tarafından ve belirli nedenlere dayanılarak düzenlenir.
Bu nedenler arasında iş kazası, meslek hastalığı, genel hastalık halleri ve analık durumu öne çıkar.
İş Kazası
İşyerinde ya da işin yürütümü sırasında meydana gelen ve çalışanın fiziksel veya ruhsal sağlığını olumsuz etkileyen olaylar iş kazası olarak tanımlanır.
İş kazası geçiren çalışan, yetkili sağlık kuruluşuna başvurarak iş kazasına bağlı iş göremezlik raporu alabilir.
Bu süreçte kazanın SGK’ya bildirilmesi ve gerekli resmi kayıtların oluşturulması zorunlu kabul edilir.
Meslek Hastalığı
Çalışanın yaptığı iş nedeniyle uzun süre maruz kaldığı riskler sonucunda ortaya çıkan rahatsızlıklar meslek hastalığı kapsamında değerlendirilir.
Meslek hastalığı tanısı konulan sigortalılar için iş göremezlik raporu, SGK’nın yetkilendirdiği sağlık kurumlarınca düzenlenir ve bu rapora istinaden iş göremezlik ödemesi yapılır.
Hastalık Hali
İşle doğrudan bağlantısı bulunmayan, günlük yaşamda ortaya çıkan sağlık sorunları da iş göremezlik raporu alınmasına gerekçe olabilir.
Doktor, muayene sonucunda çalışanın ne kadar süreyle istirahat etmesi gerektiğini belirler ve rapor süresini buna göre düzenler.
Analık Hali
Hamilelik ve doğum sürecinde kadın çalışanlara tanınan en önemli haklardan biri analık kapsamında verilen iş göremezlik raporudur.
SGK mevzuatına göre kadın sigortalılar, doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta rapor kullanabilir.
Çoğul gebeliklerde ise doğum öncesi rapor süresine 2 hafta daha eklenir.
İş Göremezlik Raporu Nereden Alınır?
İş göremezlik raporu, çalışanın geçici sağlık sorunları nedeniyle işini yerine getiremeyeceğini gösteren ve hukuki geçerliliği bulunan bir belgedir.
Bu belgenin SGK tarafından kabul edilebilmesi için mutlaka yetkilendirilmiş sağlık kuruluşlarından alınması gerekir.
İş Göremezlik Raporu Hangi Hastanelerden Düzenlenir?
Raporun geçerli olabilmesi için SGK tarafından yetkilendirilmiş kurum ve hekimler tarafından düzenlenmesi şarttır.
Devlet hastaneleri ve üniversite hastaneleri, iş göremezlik raporu düzenleme yetkisine sahip kurumlar arasında yer alır.
Aile sağlığı merkezlerinde görev yapan aile hekimleri ise genellikle kısa süreli istirahat gerektiren durumlarda rapor verebilir.
SGK ile anlaşması bulunan özel hastaneler de iş göremezlik raporu düzenleyebilir.
Ancak başvuru öncesinde hastanenin SGK ile sözleşmesinin bulunup bulunmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.
SGK anlaşması olmayan özel sağlık kuruluşlarından alınan raporlar, iş göremezlik ödemesi açısından geçerli sayılmaz.
Büyük işletmelerde görev yapan işyeri hekimleri de kısa süreli sağlık sorunları için rapor düzenleyebilir ve bu raporların SGK sistemine işlenmesi gerekir.
İş Göremezlik Ödemesi için Başvuru Süreci
İş göremezlik ödemesi, çalışamadığı dönemde sigortalıların gelir kaybını azaltmak amacıyla SGK tarafından sağlanan bir destektir.
Sürecin sorunsuz ilerleyebilmesi için raporun yetkili sağlık kuruluşundan alınması ve zamanında bildirilmesi büyük önem taşır.
Rapor, iş göremezlik halinin başladığı tarihten itibaren en geç 5 iş günü içinde düzenlenmeli ve işverene ya da SGK’ya iletilmelidir.
İşveren, raporu e-rapor sistemi üzerinden SGK’ya bildirirken; çalışan da e-Devlet üzerinden veya SGK il ve ilçe müdürlüklerine başvurarak gerekli işlemleri takip edebilir.
İş Göremezlik Ödemesi (Rapor Parası) Nasıl Alınır?
Raporun SGK sistemine düşmesinin ardından kurum, belgenin uygunluğunu inceler ve şartların sağlanması halinde ödeme sürecini başlatır.
İşverenin bildirimiyle birlikte iş göremezlik ödeneği genellikle 15 gün içinde çalışanın banka hesabına ya da PTT’ye yatırılır.
Ödemesi PTT’ye gönderilen çalışanların, tutarı iki ay içinde almaması halinde ödeme SGK’ya iade edilir.
SGK’da tanımlı banka hesabı bulunan sigortalılar, ödemelerini doğrudan bankalarından çekebilir.
Ödeme durumu e-Devlet’te yer alan “İş Göremezlik Ödemesi Sorgulama” ekranından takip edilebilir.
Bazı işyerlerinde ise “mahsuplaşma” yöntemi uygulanır ve SGK tarafından ödenen tutar, işverenin prim borçlarından düşülür.
İş Göremezlik Ödemesinden Yararlanma Şartları
İş göremezlik ödeneğinden faydalanabilmek için çalışanın SGK tarafından yetkilendirilmiş bir sağlık kurumundan rapor almış olması ve raporun e-rapor sistemi üzerinden kuruma iletilmesi gerekir.
Bu ödemeden 4A ve 4B kapsamındaki sigortalılar yararlanabilirken, 4C kapsamındaki kamu görevlileri için farklı uygulamalar bulunur.
Rapor tarihinden önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartı aranır.
Ancak iş kazası ve meslek hastalığı durumlarında prim gün şartı uygulanmaz.
Raporun, çalışanın sigortalı olduğu döneme ait olması ve SGK tarafından içerik ile süre bakımından uygun bulunması da zorunludur.
İş Göremezlik Ödemesi Ne Kadar?
İş göremezlik ödeneği, sigortalının brüt kazancı ve raporlu olduğu gün sayısı dikkate alınarak hesaplanır.
Hastalık ve analık durumlarında günlük brüt kazancın yüzde 66’sı ödenirken, iş kazası ve meslek hastalığında günlük kazancın tamamı esas alınır. İlk iki gün için ödeme yapılmaz ve kalan günler üzerinden hesaplama gerçekleştirilir.
Örneğin günlük brüt kazancı 300 TL olan bir çalışanın 10 günlük hastalık raporu alması halinde, ilk iki gün düşülür ve 8 gün üzerinden ödeme yapılır.
Bu durumda çalışanın alacağı tutar 1.584 TL olarak hesaplanır. Ödeme miktarı, her çalışanın kazancına ve rapor süresine göre farklılık gösterir.
İş Göremezlik Ödemesi Ne Zaman Hesaplara Yatırılır?
Raporun SGK’ya ulaşmasının ardından inceleme süreci başlar ve genellikle 10–15 gün içinde onay verilir.
Onayın ardından yaklaşık bir hafta içinde ödeme çalışanın hesabına aktarılır. Toplamda 2 ila 3 haftalık bir sürede iş göremezlik ödemesinin tamamlanması beklenir.
Ödeme gecikmesi yaşanması halinde, raporun SGK sistemine işlenip işlenmediği ve işveren bildiriminin yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.
İş Göremezlik Rapor Parası Nasıl Hesaplanır?
SGK, iş göremezlik ödeneğini hesaplarken çalışanın prime esas brüt kazancını esas alır.
Aylık kazanç 30’a bölünerek günlük kazanç belirlenir ve ilgili oran uygulanır.
Hastalık ve analık durumlarında yüzde 66, iş kazası ve meslek hastalığında ise yüzde 100 oranı üzerinden ödeme yapılır.
İlk iki gün ödeme dışı bırakılır ve kalan günler için hesaplama yapılır.
İş Göremezlik Ödemesinin İadesi ve Geri Ödeme Durumları
Bazı durumlarda iş göremezlik ödeneğinin iadesi gündeme gelebilir.
Çalışan raporlu olduğu dönemde işverenden maaşını tam olarak almaya devam ederse ve aynı döneme ilişkin SGK’dan da ödeme çekerse, bu tutar iade edilmesi gereken bir ödeme haline gelir.
Ayrıca SGK’nın hatalı ya da fazla ödeme yapması durumunda da kurum, bu tutarların geri ödenmesini talep edebilir.
Bu uygulamalarla sistemin hem çalışan hem de işveren açısından dengeli ve adil şekilde işlemesi amaçlanır.
