Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren Ankaralıların en önemli defin alanlarından biri hâline gelen bu mezarlık, yıllar içinde adeta bir "toplumsal hafıza alanı"na dönüştü. Siyasetten sanata, edebiyattan orduya kadar birçok alanda iz bırakmış isimlerin mezarları aynı alanda yer alıyor. Her biri farklı bir dönemi, ayrı bir mücadeleyi temsil eden bu mezar taşları, sessiz birer tanık gibi Ankara'nın gökyüzüne bakmayı sürdürüyor.
Türkiye'nin yakın tarihi bu alanda sessizce yaşıyor
1920’li yıllardan itibaren faaliyete geçen Cebeci Asri Mezarlığı, modern Ankara’nın en eski mezarlıklarından biri olarak biliniyor. Mezarlık, Cumhuriyet döneminin sembol isimlerinden birçok bakan, milletvekili, general, sanatçı, akademisyen ve gazetecinin mezarına ev sahipliği yapıyor. Geniş ağaçlarla çevrili yolları, bölgelere ayrılmış adaları ve düzenli planlamasıyla hem şehir mezarlığı hem de tarihsel bir bellek mekanı niteliği taşıyor.
Burada yatan isimler arasında sadece siyaset sahnesinde iz bırakanlar değil, aynı zamanda kültürel üretimiyle toplumu dönüştürmüş figürler de bulunuyor. Örneğin; toplumcu edebiyatın öncü şairlerinden bazıları, gazetecilik tarihinde yer etmiş önemli kalemler ve bilimsel araştırmalarıyla Türkiye’ye yön vermiş akademisyenlerin mezarları bu alanda yer alıyor. Her biri, mezar taşlarındaki sade ama anlamlı ifadelerle geçmişin izini günümüze taşıyor.
Cebeci Asri Mezarlığı aynı zamanda askeri tarihin de önemli duraklarından biri. Türkiye’nin yakın dönem güvenlik yapısında yer almış çok sayıda general ve komutan burada defnedilmiş durumda. Özellikle 1960, 1980 ve 1990'lı yılların kritik figürleri, aynı alanda yan yana uzanan parsellerde sessizliğe çekilmiş bulunuyor. Bu durum, mezarlığı yalnızca bireysel yaşamların son noktası değil, toplumsal hafızanın katman katman yerleştiği bir arşiv niteliğine büründürüyor.
Şairler, bakanlar, gazeteciler ve generaller aynı sessizlikte buluşuyor
Cebeci Mezarlığı'nın dikkat çeken yönlerinden biri de farklı kesimlerden gelen insanların aynı alanda yan yana bulunması. İdeolojik görüşleri birbirinden oldukça farklı olan pek çok figür, bu alanın içinde metrelerle ayrılmış olsa da aynı toprakta sonsuzluğa uğurlanmış durumda. Bu yönüyle Cebeci Asri Mezarlığı, Türkiye’deki siyasal ve toplumsal çeşitliliğin mekânsal bir yansıması hâline geliyor.
Yerleşim planında belirgin parsel yapıları bulunmakla birlikte, mezar taşlarının çoğu sade ve mütevazı. Bazı mezarların üzerinde yalnızca isim ve ölüm tarihi yer alırken, bazıları kısa alıntılar ya da mesleki unvanlarla tanımlanıyor. Kimileri çiçeklerle bezeli, kimileri ise zamanın izlerini taşıyan silik yazılarla sessizliğe gömülmüş. Ancak her biri, Türkiye’nin farklı bir dönemine, başka bir toplumsal kırılma noktasına işaret ediyor.
Ziyaretçilerin sıkça karşılaştığı bir diğer unsur ise isimlerin tanıdıklığı. Okullarda okutulan kitapların yazarları, gazetelerde yıllarca köşe yazarlığı yapmış isimler ya da ekranlardan tanınan siyasetçilerin isimleri birer mezar taşı üzerinde sessizce duruyor. Özellikle resmi anma günlerinde ya da ölüm yıl dönümlerinde belirli bölgelere çiçek bırakıldığı, dualar okunduğu ve sessiz ziyaretlerin arttığı gözleniyor.
Cebeci Asri Mezarlığı’nın kültürel anlamı, yalnızca bireylerin anısına saygıdan ibaret değil. Aynı zamanda şehir planlamasında, anı mekanlarının nasıl şekillendiğini gösteren somut bir örnek. Ankaralılar için bu alan, hem fiziksel bir uğrak noktası hem de kent belleğinin korunabildiği nadir alanlardan biri olarak önemini koruyor.
