Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran'ın elinde bulunan yüzde 60 saflıkta 400 kilogramdan fazla zenginleştirilmiş uranyum stokunun göz ardı edilemeyeceğini vurguladı. Grossi, bu miktarın nükleer silah üretimi için kritik bir seviyeye oldukça yakın olduğunu ifade etti.
Avusturya’nın Viyana kentinde gerçekleştirilen UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı’nın ardından basın mensuplarına konuşan Grossi, İran’daki nükleer faaliyetlerle ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Ajansın, 2019-2020 yıllarında İran topraklarında üç farklı yerde insan yapımı uranyum parçacıkları tespit ettiğini belirten Grossi, Tahran yönetiminin bu konudaki sorulara ya yanıt vermediğini ya da tatmin edici teknik açıklamalar sunmadığını söyledi. Ayrıca, İran’ın söz konusu alanları temizleyerek Ajans’ın inceleme süreçlerini engellemeye çalıştığını ifade etti.
İran ile yapılan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde, ülkedeki tüm nükleer materyal ve faaliyetlerin UAEA’ya bildirilmesi gerekiyor. Ancak Grossi, Tahran’ın bu üç bölgeye dair tutumunun, burada bulunan nükleer malzemeyi beyan etmediği izlenimini doğurduğunu kaydetti. Ayrıca, İran’ın Kod 3.1 denetim anlaşması ve Ek Protokol kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmediğini belirtti.
Grossi, bu durumun “Ajansın İran’ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğunu doğrulama kapasitesini büyük ölçüde azalttığını” ifade etti. Üstelik İran’ın yüzde 60 saflıkta 400 kilogramı aşan yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun mevcut sorunları daha da karmaşık hale getirdiğini sözlerine ekledi.
UAEA Başkanı, “Ajans, 400 kilogramdan fazla yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunu görmezden gelemez. İran, nükleer silah sahibi olmayan ülkeler arasında bu seviyede zenginleştirme yapan tek ülke. Bu düzey, nükleer patlayıcı üretimi için gereken kritik miktara tehlikeli şekilde yakın” dedi. Grossi, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bu malzeme doğrudan nükleer silah değildir ancak silah üretimi için kritik önemde bir miktardır. Elbette sadece bu yeterli değil; detonatörler ve karmaşık sistemler gibi diğer bileşenler de gerekir. Ancak raporumuzda da belirttiğimiz üzere bu stok dikkatle izlenmeli.”
İran’a, UAEA ile tam ve etkin iş birliği yapması çağrısında bulunan Grossi, “Tahran, çözümlenmemiş güvenlik konularında Ajansa yardımcı olmazsa, Ajans İran’ın nükleer programının sadece barışçıl amaçlarla yürütüldüğüne dair güvence veremez” dedi.
Grossi, ABD ve İran arasındaki nükleer görüşmelerin sonuçlandırılmasının önemini de vurgulayarak, “İlerleme ancak UAEA destekli diplomatik yollarla sağlanabilir. ABD ile İran’ın süreci başarıyla tamamlamaları için siyasi cesaret ve sağduyu göstermelerini desteklemeye devam edeceğim” şeklinde konuştu. Ayrıca, bu durumun Orta Doğu’da barış ve istikrar için kritik olduğunu belirtti.
Toplantı sırasında Suriye ile ilgili soruları da yanıtlayan Grossi, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın Ajans müfettişlerinin ülkedeki tüm nükleer tesislere erişimini garanti ettiğini söyledi. Grossi, “Şara’dan talep ettiğim ve kendisinin de onayladığı üzere, Marj Sultan uranyum dönüştürme tesisine acilen erişim sağlanacak. Bu tesis, Deyrizor’daki reaktörlere yakıt üretiminde önemli bir rol oynuyor” dedi.
UAEA Başkanı, bu tesise erişimle alınacak numunelerin gelecekteki denetim adımlarını belirleyeceğini ve uzmanların muhtemelen yıl sonu veya gelecek yıl başında Suriye’de çalışma yapmaya başlayacağını ifade etti.
Öte yandan, Yönetim Kurulu Toplantısı kapsamında İran’ın nükleer faaliyetlerine yönelik tepki kararı alınması için oylamanın cuma gününe kadar yapılması bekleniyor.
