ARDA KEMAL ATAY
1876 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu mutlak monarşi ile yönetiliyordu. 1876-1878 ve 1908-1918 yıllarında ise egemenliğin ‘şartla’ millette olduğu meşruti monarşi sistemine geçildi. 1.Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu yenilgiyle ayrılmasından sonra Anadolu'da halk, işgalcilere karşı Mustafa Kemal Paşa liderliğinde Milli Mücadele’ye katıldı. 7’den 70’e her yaştan insan, vatan savunması için tüm gücüyle mücadelesini sürdürdü.
“Egemenlik Kayıtsız Şartsız Türk Milletinin”
Bu mücadele 1922 yılının ekim ayında büyük bir zaferi ile sonuçlandı. Mücadele sürecinde, İstanbul Hükümeti’nden bağımsız bir şekilde 23 Nisan 1920'de Ankara’da "Büyük Millet Meclisi" kuruldu. 20 Ocak 1921'de ise yeni bir yasa çıkarılarak “Egemenliğin kayıtsız şartsız Türk milletine ait olduğunu” ilan edildi. Hemen ardından 1 Kasım 1922'de alınan kararla saltanat kaldırıldı. Ülke, bundan böyle halkın söz sahibi olduğu meclis hükûmeti tarafından yönetilmeye başladı.
27 Ekim 1923'te Mustafa Kemal Paşa, yeni bir yönetim kurulması, bu yönetim biçiminin de “Cumhuriyet” olması için İsmet İnönü ile birlikte bir yasa değişikliği tasarısı hazırlayarak 29 Ekim 1923'te Meclis'e sundu.
Öneri sonucunda Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda yapılan değişikliklerin kabul edilmesi ile Cumhuriyet, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından resmen ilan edilmiş oldu. 29 Ekim gecesi ile 30 Ekim 1923 tarihinde yurt genelinde kutlamalar yapıldı, ülke adeta bir bayram havası yaşadı.
Cumhuriyet ilan edildiği sırada 29 Ekim günü resmi bir bayram olarak ilan edilmemişti. 1923 yılında yapılan 29 Ekim kutlamaları, halk tarafından organize edilmiş, ertesi yıl, 26 Ekim 1924 tarihli 986 numaralı kararname ile Cumhuriyet'in ilanının 101 pare top atılarak ve planlanacak özel bir programla kutlanmasına karar verilmiştir. Cumhuriyetin ilanından bir sene sonra yapılan kutlamalar, bundan sonra yapılacak olan Cumhuriyet’in ilanı kutlamalarının bir başlangıcı oldu.
