Isıya ve kimyasallara dayanıklı yapısıyla uzun yıllar sihirli mineral olarak anılan asbest, şimdi sağlık için sessiz bir tehdit. Yıllar önce yasaklanmasına rağmen, özellikle yıkım ve deprem alanlarında yeniden gündeme geliyor. Solunduğunda ciddi akciğer hastalıklarına yol açan bu mineral, öldürücü toz olarak biliniyor.
Asbest Nedir?
Asbest, lifli yapıya sahip doğal bir silikat mineralidir. Beyaz toprak olarak da bilinir ve yüksek ısıya, aşınmaya ve kimyasallara karşı dayanıklıdır. Tarih boyunca gemi, uçak, inşaat, fren balataları ve yalıtım malzemelerinde yaygın olarak kullanılmıştır. Arkeolojik bulgular, asbestin yaklaşık 2500 yıl önce de kullanıldığını gösteriyor.
Sihirli Mineralden Öldürücü Toza
19. yüzyılda sihirli mineral olarak tanıtılan asbest, ısıyı ve elektriği yalıtma özelliği nedeniyle birçok sektörde tercih edildi. Fakat 20. yüzyılın ikinci yarısında yapılan araştırmalar, asbest liflerinin akciğerlerde birikerek ciddi sağlık sorunlarına neden olduğunu ortaya koydu. Bu nedenle asbest için öldürücü toz tanımlaması kullanılmaya başlandı.
Asbestin İnsan Sağlığına Etkileri
Asbest liflerinin solunması, mezotelyoma, asbestozis, akciğer ve gırtlak kanseri gibi hastalıklara neden olur. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), asbesti kesin kanserojen olarak sınıflandırmıştır.
Asbestin neden olduğu hastalıklar uzun yıllar sonra ortaya çıkabilir ve tedavisi oldukça zordur. Fransa’da her yıl 4 binden fazla kişi asbeste bağlı hastalıklardan hayatını kaybediyor.
Neden Bu Kadar Tehlikeli?
Asbestin lifleri çok ince, neredeyse görünmez boyutta. Solunum yoluyla akciğerlere ulaştığında, vücuttan atılamıyor ve yıllar içinde dokularda hasar bırakıyor. Bu da mezotelyoma ve asbestozis gibi hastalıkları tetikliyor. Üstelik bu hastalıklar bazen 20-30 yıl sonra ortaya çıkabiliyor.
Bu yüzden asbest, uzmanlar tarafından öldürücü toz olarak tanımlanıyor.
Asbest Nerede Karşımıza Çıkar?
Asbest, en çok 1980 öncesi inşa edilen binalarda, çatı kaplamalarında, su ve kanalizasyon borularında, duvar sıvalarında, zemin döşemelerinde ve izolasyon malzemelerinde bulunur. Ayrıca kentsel dönüşüm bölgeleri, deprem enkazları, eski okul ve hastaneler gibi yapılarda da asbest riski devam eder.
Geçmişte fren balataları, motor contaları, gemi ve uçak izolasyonları gibi sanayi ürünlerinde kullanılmıştır. Türkiye’de bazı bölgelerde toprakta doğal olarak da asbest bulunur, bu da özellikle kırsal alanlarda farkında olmadan maruziyete yol açabilir.
Kısacası, yıkım, tadilat ya da eski yapılarda çalışma sırasında asbestle karşılaşmak mümkündür ve bu durum ciddi bir sağlık riski oluşturur.
