Bir tarihin haftanın hangi gününe denk geldiğini bulmak, yalnızca takvim kullanılarak değil, matematiksel yöntemlerle de mümkündür. Bu hesaplamanın temelinde kıyamet günü algoritması (Doomsday Rule) olarak bilinen bir yöntem yer alır. Bu algoritma, belirli tarihlerle haftanın günleri arasındaki ilişkiyi açıklayan sistematik bir hesaplama yöntemidir.
Kıyamet Günü Algoritmasının Ortaya Çıkışı
19. yüzyılda edebiyatçı Lewis Carroll, matematikle de ilgilenmiş ve takvim hesaplamaları üzerine çalışmalar yapmıştır. Carroll, geliştirdiği bir takvim algoritması sayesinde bir tarihin haftanın hangi gününe denk geldiğini zihinsel olarak kısa sürede hesaplayabiliyordu.
Bu fikir, yıllar sonra bilim yazarı Martin Gardner tarafından matematikçi John Horton Conway’e aktarılmıştır. Conway, Carroll’un karmaşık algoritmasını sadeleştirerek 1973 yılında “Doomsday Rule” adını verdiği yeni bir yöntem geliştirmiştir.
Kıyamet günü algoritması ismini, haftanın belirli günlerinde tekrar eden tarihlerin dikkat çekici düzeninden alır. “Kıyamet” kelimesi burada metaforik olarak, “yılın referans günü” anlamında kullanılmıştır; gerçek kıyametle ilgisi yoktur.
Takvimin Matematiksel Düzeni
Kullanmakta olduğumuz Gregoryen takvimi, her 400 yılda bir kendini tekrar eden bir yapıya sahiptir. Bu sistem, 1582 yılında Papa XIII. Gregory tarafından düzenlenmiştir. Gregoryen takvimine göre:
Bir yıl genellikle 365 gün, artık yıllar ise 366 gün sürer.
Artık yıllar, 4’e kalansız bölünebilen yıllardır.
Sonu “00” ile biten yıllar, yalnızca 400’e bölünebiliyorlarsa artık yıl kabul edilir.
Bu nedenle 1900 yılı artık yıl değildir, ancak 2000 yılı öyledir. Bu düzenleme sayesinde takvimde uzun vadede birikme hataları engellenmiştir.
400 Yıllık Döngü
Gregoryen takvimi, her 400 yılda bir haftanın aynı günüyle başlar. Bunun nedeni, 400 yıllık dönemdeki gün sayısının 7’nin tam katı olmasıdır. Bu döngü içinde:
-
97 yıl artık yıldır,
-
303 yıl normal yıldır.
Böylece toplamda (303 × 365) + (97 × 366) = 146097 gün bulunur. 146097 sayısı, 7’ye kalansız bölünür. Bu da takvimin 400 yılda bir kendini tekrar etmesini sağlar.
Kıyamet Günü Algoritmasının Temel Mantığı
Bu algoritmanın temelinde, her yıl haftanın aynı gününe denk gelen belirli tarihler bulunur. Örneğin:
4 Nisan (4/4), 6 Haziran (6/6), 8 Ağustos (8/8), 10 Ekim (10/10) ve 12 Aralık (12/12) tarihleri, aynı yıl içinde haftanın aynı gününe denk gelir. Bu tarihler “referans günler” olarak kabul edilir.
Her yüzyıl için bu referans günlerin haftanın hangi gününe denk geldiğini bilmek, diğer tüm tarihler için de hesaplama yapmayı mümkün kılar.
Örnek Hesaplama: 29 Ekim 1923
Örneğin 29 Ekim 1923 tarihinin haftanın hangi gününe denk geldiğini bulmak istiyoruz.
Referans yılı belirleme: 2000 yılı referans alınır, çünkü o yılın kıyamet günü Salı’dır.
Yıl farkını hesaplama: 2000 - 1923 = 77 yıl fark vardır.
Artık yıl sayısı: 77 yıl içinde 19 artık yıl vardır.
Toplam kayma: 77 + 19 = 96 gün geriye gidilmelidir.
Hafta kalanı: 96 ÷ 7 = 13 hafta + 5 gün kalır.
Merkez günü kaydırma: 2000 yılındaki merkez gün Salı olduğuna göre 5 gün geriye gidildiğinde Çarşamba’ya ulaşılır.
Tarih farkı: 29 Ekim, 10 Ekim’den 19 gün sonradır. 19 ÷ 7 = 2 hafta + 5 gün eder. Çarşamba’dan 5 gün ileri gidildiğinde Pazartesi elde edilir.
Sonuç olarak 29 Ekim 1923 Pazartesi gününe denk gelir.
Kıyamet Günü Algoritmasının Uygulama Alanı
Bu algoritma yalnızca akademik veya zihinsel bir egzersiz değildir. Takvim sistemlerinin yapısını, modüler aritmetiği ve döngüsel sayma mantığını öğretmek için eğitimde kullanılabilir.
Ayrıca tarihsel olayların hangi gün gerçekleştiğini anlamak isteyen araştırmacılar için de pratik bir araçtır.
