Disleksi, beynin dil işleme merkezlerindeki farklılık nedeniyle ortaya çıkan öğrenme bozukluğu türüdür. Disleksi hastaları, harfleri, kelimeleri ya da sesleri doğru algılamakta ve birleştirmekte zorlanır. Zeka seviyesi normal veya ortalamanın üzerindeyken bu durum çoğunlukla okul öncesi ya da ilkokul döneminde fark edilir. Disleksi, yaşam boyu devam eden fakat uygun desteklerle yönetilebilen bir durumdur.
Eğitim çağındaki birçok çocukta fark edilmeden ilerleyen disleksi, genetik ve nörolojik temellere dayanan özel bir öğrenme farklılığıdır. Bu durum zekâ geriliğiyle karıştırılsa da, disleksi bireyin genel zeka düzeyinden bağımsız olarak okuma, yazma ve sesleri ayırt etme alanlarında güçlük yaşamasına yol açar. Erken tanı ve doğru eğitim desteğiyle disleksi, bireyin potansiyelini ortaya koymasına engel olmayan bir öğrenme farklılığı olarak yönetilebilir.
Disleksinin Nedenleri Nelerdir?
Disleksinin nedeni kesin olarak bilinmemektedir fakat araştırmalar hem genetik hem de nörolojik faktörlerin etkili olduğunu göstermektedir.
Genetik yatkınlık: Aile bireylerinde disleksi öyküsü bulunan kişilerde daha sık görülür.
Beyin farklılığı: Beynin dil ve okuma süreçlerini yöneten bölgelerinde yapısal ve işlevsel farklılıklar saptanmıştır.
Çevresel etkenler: Dil gelişimini etkileyen yetersiz uyarım, erken doğum ya da düşük doğum ağırlığı gibi faktörler riski artırabilir.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Disleksi belirtileri yaşa ve bireyin gelişim düzeyine göre değişebilir.
Okul Öncesi Dönemde
· Konuşma gelişiminde gecikme
· Şarkı sözlerini ya da kafiyeli kelimeleri öğrenmede zorluk
· Harfleri ve sesleri karıştırma
Okul Çağında
· Okuma ve yazmayı öğrenmede güçlük
· Harfleri ters yazma (örneğin ‘b’ yerine ‘d’)
· Yavaş okuma ve sık hata yapma
· Kelime atlama ya da satır karıştırma
· Yazılı anlatımda düzensizlik
Ergenlik ve Yetişkinlikte
· Uzun metinleri okumaktan kaçınma
· Yazım hatalarının devam etmesi
· Yabancı dil öğrenmede zorluk
· Düşük özgüven ve öğrenme kaygısı
Disleksi Nasıl Teşhis Edilir?
Disleksi tanısı, çok yönlü bir değerlendirme süreciyle konur.
Psikolojik testler: Zeka, dikkat ve hafıza düzeyini ölçmek için yapılır.
Dil ve konuşma değerlendirmesi: Fonetik farkındalık ve ses işleme becerileri analiz edilir.
Akademik başarı testi: Okuma, yazma ve anlama becerileri incelenir.
Nörolojik inceleme: Beyin yapısı ve işleyişine yönelik testler uygulanabilir.
Tanı süreci, psikolog, özel eğitim uzmanı, dil ve konuşma terapistinden oluşan bir ekip tarafından yürütülür.
Disleksi Tedavisi ve Eğitsel Destek
Disleksinin kesin bir tıbbi tedavisi yoktur fakat eğitsel ve terapötik desteklerle öğrenme güçlükleri büyük oranda aşılabilir.
Özel eğitim: Okuma-yazma becerilerini geliştirmeye yönelik bireysel programlar uygulanır.
Dil ve konuşma terapisi: Fonolojik farkındalığı güçlendirir.
Okuma stratejileri eğitimi: Harf-ses ilişkisini pekiştirmeye yardımcı olur.
Aile desteği: Sabır, motivasyon ve evde okuma alışkanlığını teşvik etmek büyük önem taşır.
Teknolojik destek: Sesli kitaplar, özel yazılım ve uygulamalar öğrenmeyi kolaylaştırır.