Osmanlı’da düğün ve sünnetlerde sıklıkla yer alan nahıl ağacı, ilk bakışta Noel ağacını anımsatsa da, görünümü ve anlamı çok farklıdır. Arapça’da hurma ağacı anlamına gelen “nahıl”, üzerine renkli kâğıtlar, balmumu meyve, çiçek ve hayvan figürleri ile altın ve gümüş yapraklarla süslenen göz alıcı bir dekorasyon nesnesidir. Nahıllar, ekonomik ve toplumsal gücü yansıtan düğün süsleri olarak dikkat çekmektedir.
Nahılların Boyutları Nasıldır?
Boyutlarına göre iki kategoride sınıflandırılan nahıllarda, büyük olanlar çoğunlukla 4–6 metre çapında ve 10–20 metre yüksekliğindeydi ve taşınması için yaklaşık 100 kişiye ihtiyaç duyuluyordu. Bu devasa süslemelerin yoldan geçebilmesi için ise bazı evler yıktırılır ve sahiplerine ödeme yapılırdı.
Kat kat yapılan nahılların her bir katında topkı noel ağacında olduğu gibi renkli toplar ve küpler yer almaktaydı. İlk dönemlerde tepesinde mum bulunurken, 18. yüzyılda tepeye hilal yerleştirildi. Küçük nahıllar ise 2–3 metre yüksekliğinde olup, 2-3 kişi tarafından taşınabilecek biçimdeydi.
Düğünlerde Nahıl Geleneği
Büyük düğünlerde birkaç büyük nahıl ve onlarca küçük nahıl yapılırdı. Nahıllar gelin evinden damat evine taşınır, Osmanlı saray düğünlerinde gelin eski saraydan Topkapı Sarayı’na alay eşliğinde götürülürdü. Alayda gelin arabası, nahıllar, şeker bohçaları, şerbet sürahileri ve hediye kutuları bulunurdu.
Nahılın Değişimi ve Günümüze Yansıması
18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde nahıllar estetik ve gösteriş açısından eski ihtişamını kaybetmeye başlamıştır. 19. yüzyılda gelenek tamamen ortadan kalkmıştır.
Bu durumun temel nedeni, sarayın eski ihtişamını kaybetmesi ve Batı kültürüyle etkileşimdir. Günümüzde ise Nevşehir-Ürgüp’te “nahıl övme” adıyla sembolik olarak düğünlerde yaşatılmaktadır ancak modern gösteri maksadı taşıyan nahıllar, tarihi estetikten uzak, kültürel bağlamdan kopuk bir görünüme sahiptir.
Nahılın Tarihi ve Kültürel Kökeni Nedir?
Nahıl ağacının Osmanlı’daki ilk kullanımı, 1449 yılında Şehzade Mehmet’in düğün etkinliğine kadar uzanmaktadır.
Bununla beraber, Anadolu medeniyetlerinde aynı tarz süsleme gelenekleri, Hitit ve Frigler’de hatta Yunan Dionysos kutlamalarında da yer almaktadır. Birçok tarihçi, nahıl ağacının fallus kültünü ve doğurganlık simgelerini içerdiğini ifade etmektedir. Nahılın büyüklüğü damadın erkeklik gücünü, dallara asılan meyveler ise kadının doğurganlığının temsilidir.
