Ünlü yazar ve düşünür olan Hüseyin Cemil Meriç'in ölümünün üzerinden 38 sene geçti. 12 Aralık 1916'da Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde dünyaya gelen Cemil Meriç, 13 Haziran 1987'de İstanbul’da hayata gözlerini yumdu.
71 yaşında hayatını kaybeden ünlü düşünür ve yazar Cemil Meriç’in vefatının ardından tam 38 sene geçti.
Birinci Balkan Savaşı zamanlarında 1912'de Meriç nehri yakınlarındaki Dimetoka'dan Hatay'a göçen bir ailenin çocuğu olan Hüseyin Cemil Meriç, 12 Aralık 1916'da Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde doğdu.
Cemil Meriç'in kişiliğinde ailesindeki göçmenlik psikolojisinin, doğduğu, çocukluğunu ve gençliğini içinde geçirdiği Hatay'ın özel siyasi, kültürel ve sosyal yapısı etkili oldu.
Divan Edebiyatını Keşfetti
Okumayı 4 yaşında öğrenen Cemil Meriç, ilk ve orta öğrenimini Arapça, Fransızca, Kur'an-ı Kerim, tecvid ve ahlak eğitimi de aldığı Reyhanlı Rüştiyesinde tamamladı. Ardından Fransız idaresindeki Antakya'ya giderek Fransız eğitim sistemi uygulayan Antakya Sultanisi'nde okudu.
Cemil Meriç, "Benim üniversitem" dediği lisede, Fransız ve Türk hocalardan özel dersler alırken, Ali İlmi Fani'nin kılavuzluğunda divan edebiyatını keşfetti.
Gençlik senelerinde dünya klasikleri arasına girmiş Fyodor Dostoyevski'nin "Suç ve Ceza" ile Alexandre Dumas'ın "Saray ve Entrikaları"nın aralarında bulunduğu birçok kitaptan etkilendi.
"Geç Kalmış Bir Muhasebe" başlıklı ilk yazısı 1933'te yerel Yenigün gazetesinde yayımlanan Meriç, 1936'da Nurullah Ataç ve Reşat Ekrem Koçu'nun da öğretmenlik yaptığı İstanbul'daki Pertevniyal Lisesine geçti.
Meriç, bir yazısında bazı hocalarını eleştirdiği için 12. sınıfta liseden ayrılmak zorunda kalırken, aynı yıl Nazım Hikmet ve Kerim Sadi ile tanıştı.
Geçim sıkıntısı nedeniyle 1937'de gittiği İskenderun'un Haymaseki Köyü'nde 9 ay öğretmenlik yapan yazar, daha sonra sınavla girdiği İskenderun Tercüme Bürosuna reis muavini oldu.
Usta edebiyatçı, ilk şiirlerini "Fırsat Yoksulu" mahlasıyla Tarık Mümtaz'ın çıkardığı Karagöz adlı dergide yayımladı.
Hatay Hükümetini Devirmek İddiasıyla Tutuklandı
Cemil Meriç, 1938 yılında çeşitli geçici işlerde çalışırken Hatay hükümetini devirmek iddiasıyla 1939'da tutuklanarak Antakya'ya götürüldü.
İdam talebiyle yargılanan yazar, yaklaşık 3 ay sonra beraat ederken Hatay da aynı yıl 29 Haziran tarihinde Türkiye'ye katıldı.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümüne 1940'ta başlayan yazar, üniversiteden çok kütüphanelere gittiği için bu bölümü bitiremedi.
1942’de Dünya Evine Girdi, 2 Çocuğu Oldu
Meriç'in yazıları 1941'den itibaren İnsan, Yücel, Gün ve Ayın Bibliyografyası dergilerinde yayımlanırken, 1942'de Fevziye Menteşeoğlu ile evlendi ve çiftin oğulları Mahmut Ali ile kızları Ümit dünyaya geldi.
İlk çeviri kitabı Balzac'ın "Altın Gözlü Kız" romanı 1943'te yayımlanan Meriç, burslu kabul edildiği İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Fransız Filolojisi Bölümünü 1944'te tamamladı.
Usta edebiyatçı, 1944-1974'te Elazığ Lisesi ve İstanbul Işık Lisesi'nde öğretmenlik, İstanbul Üniversitesinde Fransızca okutmanlığı yaptı.
1955’te Görme Yetisini Tamamen Kaybetti
Gözleri 1954'te zayıflayan ve başarısız göz ameliyatlarının ardından 1955'te görme yetisini tamamen yitiren Meriç, yaşamı üzerinde en önemli etkiyi bırakan bu olayı, "Yeryüzü için kapanan gözler, gökyüzü için açılır" sözleriyle anlattı.
Cemil Meriç, tercümeleri dışındaki tüm kitaplarını gözlerini kaybettikten sonra kaleme aldı.
Cemil Meriç'in Eserleri
"Kendimizi tanımak, irfanın varabileceği en yüksek merhale." sözünü pratik olarak bütün hayatına işleyen Cemil Meriç, deneme, inceleme dalında "Hint Edebiyatı (Bir Dünyanın Eşiğinde)", "Saint Simon-İlk Sosyolog İlk Sosyalist", "İdeoloji", "Bu Ülke", "Umrandan Uygarlığa", "Mağaradakiler", "Kırk Ambar", "Bir Facianın Hikayesi", "Işık Doğudan Gelir", "Kültürden İrfana", "Jurnal I-II", "Sosyoloji Notları ve Konferanslar" eserlerini kaleme aldı.
Yazar bununla birlikte "On Üçlerin Romanı-Altın Gözlü Kız", "Otuzundaki Kadın", "Onüçlerin Romanı-Ferragus", "Kibar Fahişelerin İhtişam ve Sefaleti", "Hernani", "Marion de Lorme", "Ziya Gökalp Türk Milliyetçiliğinin Temelleri", "Köprüden Düşenler", "Dillerin Yapısı ve Gelişmesi (Berke Vardar ile birlikte)" ve "İslam'ın Mirası-Batıyı Büyüleyen İslam" adlı eserlerin çevirisine imza attı.
71 Yaşında Hayata Gözlerini Yumdu
Eşi Fevziye Hanım'ı 1983'te kaybeden, aynı yıl beyin kanaması geçirerek sol tarafına felç inen Meriç'in sağlığında basılan son eserleri "Işık Doğudan Gelir" ile "Kültürden İrfana" oldu.
Cemil Meriç, 13 Haziran 1987'de, 71 yaşında hayata veda ederek, Karacaahmet Mezarlığı'nda eşinin yanında toprağa verildi.
