Yeni doğan bir bebeğin gözlerinin zamanla renk değiştirdiğini fark etmiş olabilirsiniz. Bu değişim, gözün yapısında bulunan melanin pigmenti ve genetik faktörlerle doğrudan ilişkilidir. Bilim insanlarına göre göz renginin değişimi, doğumdan sonraki ilk bir yıl içinde tamamlanan doğal bir biyolojik süreçtir.
Göz Rengini Belirleyen Melanin Pigmenti
İrisin yapısında bulunan melanin, göz rengini belirleyen temel pigmenttir. Melanin miktarı az olan kişilerde göz rengi açık tonlarda (mavi, yeşil veya gri) görülürken, melanin miktarı fazla olan kişilerde kahverengi gibi koyu renkler ortaya çıkar.
Göz pigmentlerinin üretiminde OCA2 ve HERC2 adlı iki gen önemli rol oynar. Bu genler “anahtar-kilit” uyumunda çalışır. OCA2 geninin aktif olabilmesi için HERC2 geninin de etkin olması gerekir. Bu genlerden biri yeterince aktif değilse, gözde yeterli pigment üretilemez. Örneğin, HERC2 geni aktif olmayan bir bireyde OCA2 pigmenti tam olarak üretilemez ve göz rengi mavi olarak belirir.
Göz Rengi Neden Mavi Görünür?
Aslında kahverengi ve mavi gözlü kişilerin gözlerinde benzer miktarda melanin bulunur. Fark, melanin pigmentinin irisin ön kısmındaki dağılımında ortaya çıkar. Eğer ön bölgede melanin yoksa veya çok azsa, ışık gözden geçerken yansır ve bu yansıma sırasında yalnızca mavi dalga boyu gözle görülür hale gelir. Bu nedenle göz rengi mavi görünür.
Gözün bu yapısal özelliği, tıpkı gökyüzünün neden mavi göründüğünü açıklayan Rayleigh saçılması prensibine benzer şekilde işler. Işığın kısa dalga boyları (mavi tonlar) daha kolay saçıldığı için, melanin eksikliğinde gözler mavi renkte görünür.
Bebeklerde Göz Rengi Nasıl Değişir?
Yeni doğan bebeklerde irisin pigment dağılımı doğum anında henüz tamamlanmamıştır. Bu nedenle bebeklerin gözleri başlangıçta mavi ya da gri tonlarda olabilir. Doğumdan sonraki aylarda melanin üretimi artar ve pigmentler iris boyunca eşit şekilde dağılmaya başlar.
Özellikle koyu tenli bebeklerde melanin üretimi daha fazladır, bu yüzden göz renkleri genellikle doğumdan itibaren koyu olur ve değişmeden kalır. Açık tenli bebeklerde ise melanin üretimi zamanla arttıkça göz rengi mavi veya gri tonlardan yeşil ya da kahverengiye dönebilir.
Bilimsel verilere göre bu renk değişimi doğumdan sonraki 5 ila 9 ay arasında gözle görülür şekilde ortaya çıkar ve 12. ay civarında sabitlenir.