Kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT), 2024 yılında yatırım harcamalarını önemli ölçüde artırarak ekonomiye güçlü bir katkı sağladı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, KİT’lerin toplam yatırım tutarı geçen yıl bir önceki yıla kıyasla yüzde 49,5 artış göstererek 260,9 milyar liraya yükseldi. Bu rakam, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’nın (GSYH) yaklaşık yüzde 0,6’sına karşılık geliyor ve KİT’lerin kamu yatırımlarındaki payının yüzde 20 civarında olduğunu gösteriyor.
KİT Sayısı ve Bütçeden Sağlanan Kaynaklar
2024 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de faaliyet gösteren KİT sayısı 33 olarak kaydedildi. Bunların 19’u KİT, 1’i KİT bağlı ortaklığı, 5’i kamu bankası ve 8’i diğer kamu kuruluşları şeklinde dağıldı. Geçen yıl KİT’lere bütçeden 210,4 milyar lira sermaye ve 279,2 milyar lira görevlendirme bedeli olmak üzere toplam 489,6 milyar lira ödeme yapıldı.
KİT’lerden Bütçeye Önemli Katkı
Kamu işletmeleri, bütçeye de önemli kaynak aktardı. 2024’te KİT’lerden temettü, finansman fazlası, hasılat payı ve kurumlar vergisi gibi ödemeler yoluyla toplam 71,3 milyar lira bütçeye gelir sağlandı. Bu katkı, KİT’lerin sadece yatırım yapmakla kalmayıp devletin mali yapısına da ciddi katkıda bulunduğunu ortaya koydu.
Teşebbüslerden 291,5 Milyar Liralık Katma Değer
KİT’lerin dönem kar/zararı, faiz, amortisman ve istihdam giderleri gibi kalemlerin toplamına göre yarattığı katma değer 291,5 milyar liraya ulaştı. Bu rakam bir önceki yıla göre yüzde 18,8 artış anlamına geliyor. Kuruluş bazında en yüksek katma değer 68,2 milyar lirayla Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) tarafından sağlanırken, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) 66,9 milyar lira, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) 48,6 milyar lira ve Eti Maden 38,4 milyar lira ile onu takip etti.
Enerji ve Ulaştırma Sektörlerinde Yatırımlar Öne Çıktı
KİT’lerin sektör bazlı yatırım harcamaları incelendiğinde, enerji sektörü 178,7 milyar lirayla ilk sırada yer aldı. Bunu 75,3 milyar lirayla ulaştırma sektörü, 2,8 milyar lirayla tarım sektörü izledi. Sanayi ve diğer alanlarda ise sırasıyla 1,1 milyar ve 2,6 milyar liralık yatırımlar yapıldı. Kuruluş bazında ise TPAO 107,2 milyar liralık yatırım ile ilk sırada yer alırken, TCDD 51,9 milyar lira ve TEİAŞ 36,2 milyar lira ile yatırım sıralamasında öne çıktı.
Kârlılıkta TEİAŞ Zirvede
2024 yılında KİT’lerin kârlılık performansında TEİAŞ öne çıktı. Bu kuruluşu sırasıyla Eti Maden, DHMİ ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM) takip etti.
KİT’lerin yatırım ve kârlılık performansları, kamu ekonomisine sağladıkları katkının büyüklüğünü ve sürdürülebilirliğini gözler önüne seriyor.
