Doğada yaşayan papağanlar, sürü arkadaşlarıyla iletişim kurmak için çeşitli ötüşler, ıslıklar ve tiz çığlıklar çıkarır. Son derece sosyal olan bu kuşlar, yiyecek bulmak ve tehlikeleri haber vermek gibi temel ihtiyaçları için karmaşık iletişim sistemlerine güvenir. Araştırmalar, papağanların birbirlerine özel çağrılar kullanarak hitap ettiğini, tıpkı insanların birbirini ismiyle çağırması gibi, ortaya koyuyor.
Ancak insanlar arasında yaşayan papağanlar, doğal ortamlarındaki “papağan dili”ni öğrenemez. Bunun yerine, gelişmiş beyin yapıları sayesinde insan konuşmasını taklit ederler. Araştırmalar, bazı papağanların insan dilini şaşırtıcı derecede anlayabildiğini ve kelimeleri doğru bağlamda kullanabildiğini göstermektedir.
Boston Üniversitesi’nden psikolog Irene Pepperberg, Afrika gri papağanı Alex ile yaptığı çalışmalarla bu konuda öncü oldu. Alex, farklı nesneleri, renkleri ve eylemleri tanımlayan 100’den fazla kelime öğrenmiş, altıya kadar sayabiliyor ve “sıfır” kavramına dair temel bir anlayış geliştirmişti. Bir nesneyi eline verdiğinizde, rengini, şeklini ve yapıldığı malzemeyi tanımlayabiliyor, “büyük/küçük” veya “aynı/farklı” gibi kavramlarla nesneleri karşılaştırabiliyordu.
Papağanlar Neden İnsan Seslerini Taklit Ediyor?
Papağanlar sosyal canlılardır; bu nedenle bulundukları gruba uyum sağlama eğilimindedirler. Doğada çevrelerindeki diğer kuşlarla iletişim kurarken, insanlar arasında yaşadıklarında insanları yeni sürüleri olarak görür ve seslerini taklit ederler. Ayrıca kelimeleri gerçek nesnelerle eşleştirmeyi öğrenirler. Örneğin, “fıstık” denip gerçekten fıstık verildiğinde, bu kelimenin belirli bir nesneye karşılık geldiğini fark ederler.
Bazı durumlarda papağanlar, kelimeleri yalnızca tekrar etmekle kalmaz, onları anlamlı bağlamlarla ilişkilendirir. “Merhaba” veya “özür dilerim” gibi ifadeleri, çevredeki tepkilere göre doğru bağlamda kullanabilirler. “Seni seviyorum” ifadesi ise kuş için soyut bir sevgi anlamı taşımasa da, ilgi ve olumlu etkileşimle eşleştiği için tekrar eder.
Papağanların Zekâsı ve İnsan Dilini Anlaması
Alex örneği, kuş zekâsına bakış açısını köklü şekilde değiştirdi. Nesneleri tanıma, sayma, renk ve şekil ayırt etme gibi becerileri, bazı kuşların bilişsel düzeyde yunuslar ve primatlarla benzer kapasiteye sahip olabileceğini gösteriyor. Ancak ev ortamında yaşayan ve özel eğitim almayan papağanlar bile, insan dilinin bazı özelliklerini öğrenebilir.
Uzmanlar, papağanlardan yalnızca insan dilini öğrenmelerini beklemenin doğru olmadığını vurguluyor. Asıl önemli olan, bu hayvanların doğuştan sahip olduğu iletişim becerilerini anlamak. Her papağanın insan konuşmasını anlama düzeyi farklıdır; bazıları hiç konuşmayabilir ve özellikle yanında kendi türünden başka papağan varsa, onunla iletişim kurmayı tercih eder.
