NECMETTİN KURUCU
Sinestezi büyüleyici bir nörolojik durumdur, ancak araştırmacılar hala bu konuda pek bir şey bilmiyor. Sinestezisi olan kişiler, bir duyusal veya bilişsel yol diğerinde istemsiz bir duyuma yol açtığında çapraz uyarım yaşarlar. Basitçe söylemek gerekirse, sinestezi hastası insanlar sesleri tadabilir veya renkleri duyabilir.
Bir kişi en sevdiği grubu dinleyebilir ve otomatik olarak patlamış mısırın tadına bakabilir veya her zaman belirli bir renkte belirli bir harfi görebilir. Hem inanılmaz derecede harika hem de tamamen şaşırtıcı. Sinestezi hastası olan herkes olayları farklı şekilde deneyimler. Bazıları iki numaranın mavi olduğuna yemin ederken, bazıları da iki numaranın açıkça yeşil olduğu konusunda ısrar ediyor. Bilim adamları, farklı türde sinesteziye sahip insanların kuracağı büyüleyici bağlantıların birçok farklı örneğini belgeledi. Ancak sinesteziyle ilgili ilginç gerçeklerin kanıtladığı gibi, cazibesinin bir kısmı da gizeminde yatmaktadır.
Sinestezi Kişinin Renkleri Seslerle İlişkilendirmesidir
Sinesteziyi birçok farklı dalı olan büyük bir ağaç olarak düşünün. Sinestezistlerin yaptığı her tür çağrışımın arkasında genellikle bir isim vardır. Kromestezi, kişinin renkleri seslerle ilişkilendirmesi anlamına gelir, belki kar püskürtme sesini duyar ve sarı rengi düşünür. Bu tür sinesteziye sahip insanlar genellikle mükemmel perdeye sahiptirler çünkü belirli bir notayı belirli bir renkle ilişkilendirebilirler.
Bir başka yaygın sinestezi türü, grafik-renk sinestezisi olarak bilinir. Bu duruma sahip olan sinestezi hastaları belirli renklerde alfabe harflerini veya rakamlarını görecektir. Örneğin, üzerinde rastgele 5'ler ve 2'ler yazılı olan bir beyaz tahtayı tutarsanız, ortalama bir kişinin sayıları birbirinden ayırt etmesi biraz zaman alabilir. Uzamsal dizi sinestezisi, kişinin sayısal dizileri uzaydaki noktalar olarak algılamasına olanak tanır. Bu kişilerin genellikle harika bir hafızası vardır ve olayları çok detaylı bir şekilde hatırlayabilirler.
Herkes Doğuştan Sinestezi Olabilir
Sinestezi hastası olan çoğu insan bunu tüm yaşamları boyunca yaşadıklarını iddia eder. Araştırmacılar, herkesin hayata sinestezi ile başladığını ancak büyüdükçe bunu kaybettiğini öne sürüyor. Bu nedenle, sinesteziler hiçbir zaman bu durumdan kurtulamadı. Bununla birlikte, insanlar bu teoriyi tartışıyorlar; bu o kadar yaygın değil, ancak bir kişinin hayatının ilerleyen dönemlerinde sinestezi geliştirmeye başlaması mümkündür. Bu örneklerin her ikisine de gelişimsel sinestezi denir.
Öte yandan bazı insanlar belirli koşullar nedeniyle aniden sinesteziye yakalanırlar. Tümörler, kafa yaralanmaları ve felçler aniden edinilmiş sinestezi olarak bilinen bir sinestezi durumuna neden olabilir.
En sevdiğiniz şarkılar sinestezi sahibi sanatçılar tarafından yazılmış olabilir. Sinestezi daha geniş çapta duyuruldukça birçok popüler müzisyen öne çıktı ve durumlarını açıkça tartıştı. Pharrell, Billie Eilish, Kanye West, Charlie XCX, Billy Joel, Mary J. Blige ve Lorde, hepsi sinesteziye sahip olduklarını söylüyor.
Bazen Sinestezi Tuhaf Çağrışımlara Neden Olur
Sinesteziyle ilgili tuhaf gerçeklere adanmış bir blog, sinesteziklerin deneyimlediği en tuhaf çağrışımlardan bazılarının bir listesini düzenledi. Bir adam, kız arkadaşının adını her duyduğunda brokoli tadıyor. Ayrıca birisinin adını heceleme şeklinin zevkini değiştirdiğini söylüyor.
Uzmanlar Hala Sinesteziye Neden Olanı Bilmiyor
Bilim adamları hala sinesteziye neyin sebep olduğunu tam olarak bilmiyorlar. Sinestezi yaşayan insanların beyinlerinde, farklı duyuları işleyen alanlar arasında bir tür çapraz bağlantı bulunduğunu anlıyorlar. Bu, sinestezinin hiçbir zaman sinesteziyi aşamadığı fikrini güçlendiriyor.
Araştırmacılar nüfusun %4'üne kadar bir tür sinesteziye sahip olduğunu tahmin ediyor . Bu sayı arttı ancak bu, daha fazla insanın bu duruma sahip olduğu anlamına gelmiyor. Aksine, daha yüksek sayı muhtemelen sinestezinin daha iyi anlaşılmasını ve bunun için test edilmesini yansıtır.
Sinestezi ailelerde de görülebilir, dolayısıyla ebeveyninizde varsa sizde de olabilir. Sinestezi hastalarının %40'a yakınının nörolojik rahatsızlığı olan yakın bir akrabası var. Bilim insanları genin nesilden nesile aktarıldığını düşünüyor. Çalışmalar, 16. kromozomda, grafem-renk sinestezisine neden olan belirli bir gen buldu, ancak nedenleri bir sır olarak kalıyor.
Eğer sinesteziniz varsa, önünüzde zengin ve ödüllendirici bir hayat bulabilirsiniz. Bu duruma sahip kişilerin çok sayıda avantajı var; örneğin, araba üreticilerinin daha hoş arabalar yaratmak için sinestezikleri kiraladığı bildiriliyor. Sinestezililer genel olarak yaratıcı kariyerlere yönelme eğilimindedirler, ancak eğer yaratıcı olmak size göre değilse, her zaman ezberlemeye başvurabilirsiniz. Farklı sayıların farklı renklerini bilmek, beyninizin bunları daha hızlı ezberlemesine yardımcı olabilir.
Hasta Olmak Bir Kişinin Sinestezisini Büyük Ölçüde Etkileyebilir
İnsanlar kötü bir gribe yakalandıklarında dünyayı tuhaf şekillerde algılarlar. Şimdi sinestezi hastası bir kişinin hastalandığında neler yaşayabileceğini hayal edin. Araştırmacılar yeteneklerinin tuhaf şekillerde arttığını veya azaldığını buldu. Örneğin, ses rengi sinestezisi olan bir kişi kulak enfeksiyonuna yakalanırsa, iyileşene kadar genellikle gördüğü renkler muhtemelen değişecektir.
