Uçakların yaptığı hareketlerin tamamı, aerodinamik prensipler ve uçağın kontrol yüzeyleri sayesinde gerçekleştirilir.
Uçakların uçuşunu mümkün kılan ana unsur, kanatlarda meydana gelen kaldırma kuvvetidir. Kanatların üst yüzeyi kavisli bir yapıya sahiptir.
Bu yapı sayesinde kanadın üzerinden geçen hava daha uzun bir yol alır, hızı artar ve basıncı düşer. Kanadın altından geçen hava ise daha yüksek basıncı meydana getirir. Üst ve alt yüzeyler arasındaki bu basınç farkı, uçağı yukarı doğru kaldıran kuvveti oluşturur.
Bu kaldırma kuvveti, uçağın belirli bir hız aralığında ve kanat alanına dayalı olarak, uçağın ağırlığını dengeleyecek biçimde hesaplanarak tasarlanır.
Kaldırma Kuvvetinin Yönü
Kaldırma kuvveti, kanat yüzeyine ve bu sebeple yeryüzüne dik doğrultuda etki eder. Yerçekimi de aynı şekilde dikey olarak aşağı yönlüdür.
Uçak düz uçuş halindeyken bu iki kuvvet dengededir ve uçak aynı irtifada seyrini sürdürür
Kanat ve Kuyrukta Yer Alan Kontrol Yüzeyleri
Uçaklarda kanatların arka bölümünde yer alan hareketli yüzeyler, havanın yönünü değiştirerek uçağın hareketlerini kontrol altına alır.
Aileronlar: Ana kanatların uç kısımlarında bulunur ve uçağın sağa veya sola yatmasını sağlar.
Elevatörler: Kuyruk kanadında yer alır ve uçağın burnunun yukarı veya aşağı hareketini kontrol eder.
Bu parçalar, bir teknenin dümeni gibi çalışarak uçağın dengeli ve kontrollü şekilde hareket etmesini sağlar.
Uçaklar Dönüşü Nasıl Gerçekleştirir?
Uçak düz uçuş halindeyken yön değiştirmek için aileronlar kullanılır. Örneğin sola dönüş yapılmak istendiğinde, sol kanattaki aileron yukarı, sağ kanattaki aileron aşağı hareket eder. Bu durum, uçağın sola doğru yatmasına sebep olur. Bu yatış hareketi banking olarak adlandırılır.
Uçak sola yattığında, kaldırma kuvveti de uçağın yatış yönüne doğru eğilir. Böylelikle kaldırma kuvvetinin bir bileşeni uçağı yana doğru çeker ve dönüş gerçekleşir. Uçağın yatış açısı arttıkça dönüş de daha net olur.
Rudder (Dümen) Ne İşe Yarar?
Uçağın arka bölümünde yer alan rudder, çoğunlukla yön değiştirmek için değil, uçağı düz tutmak için kullanılır. Yan rüzgâr gibi dış faktörler uçağın burnunu saptırdığında, rudder devreye girerek uçağın rotasının denge bulmasını sağlar. Dönüşlerde ise sadece yardımcı bir rol alır.
Rudder ile tek başına dönüş yapmaya çalışmak, uçakta istenmeyen türbülanslara sebep olabilir ve kontrol yüzeylerinin etkinliğini azaltabilir. Bu sebeple dönüş manevraları temel olarak aileronlar ve elevatörlerin koordinasyonu ile gerçekleştirilir.
