Son dönemde gündeme gelen GSS prim borçları, özellikle çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenceye sahip olmayan kişileri yakından ilgilendiriyor. 2012 yılından bu yana zorunlu hale getirilen sistemde, prim ödemesi yapılmaması durumunda borç birikiyor. Hükümetin hazırladığı son torba yasa tasarısında ise geçmiş dönem borçlarının silinmesiyle ilgili düzenleme yer aldı.
GSS NEDİR VE NEDEN OLUŞTURULDU?
Genel Sağlık Sigortası (GSS), Türkiye’deki tüm bireylerin sağlık hizmetlerinden eşit şekilde faydalanabilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. 2012 yılı itibarıyla zorunlu hale getirilen sistem, sosyal güvencesi bulunmayan vatandaşların da sağlık hizmetlerinden yararlanmasını mümkün kılar. GSS, devlet tarafından yürütülen bir sigorta türüdür ve temel hedefi toplumdaki sağlık güvencesi farkını ortadan kaldırmaktır.
Bu kapsamda sigortalı çalışanlar, emekliler, işverenler, yabancı uyruklular, Türk soylular, vatansızlar, askerlik yapanlar, yabancı öğrenciler, işsizlik veya kısa çalışma ödeneği alan kişiler otomatik olarak GSS kapsamına girer. Bu kişilerin bakmakla yükümlü oldukları eş, çocuk, anne ve babalar da sistemden faydalanabilir.
GSS BORCU NEDEN OLUŞUR?
GSS borcunun temel nedeni, kişinin herhangi bir sosyal güvencesinin bulunmaması ve kendi primini ödememesi durumudur. Çalışmayan, emekli olmayan ve bir yakınının sigortasından faydalanmayan bireylerin GSS primini kendileri yatırması gerekir. Bu ödeme yapılmadığında sistem otomatik olarak borç yazmaya başlar.
Gelir testi yaptırmayan vatandaşlardan her ay brüt asgari ücretin yüzde 3’ü oranında prim tahsil edilir. Bu da 2025 yılı itibarıyla 780,17 TL’ye denk gelir. Gelir testi yapılmazsa, kişi bu miktarı ödemekle yükümlü olur ve borç birikmeye devam eder.
GSS NE ZAMAN BAŞLAR?
Bir kişinin mevcut sosyal güvencesi sona erdiğinde, GSS otomatik olarak devreye girer. Örneğin işten ayrılan ve yeni bir işte sigortası başlamayan bir bireyin GSS’si, önceki sigortasının bittiği tarihten itibaren aktif hale gelir. Bu tarihten itibaren prim borcu işlemeye başlar.
Dolayısıyla işten ayrılanların en kısa sürede gelir testi yaptırmaları gerekir. Gelir testi sonucunda, belirli bir gelirin altında oldukları tespit edilirse primleri devlet tarafından karşılanır. Ancak bu test yapılmazsa kişi otomatik olarak borçlu sayılır.
GELİR TESTİ NEDİR, KİMLER YAPTIRMALIDIR?
Gelir testi, bireyin hane içi gelirine göre GSS primini ödeyip ödemeyeceğini belirleyen bir uygulamadır. Test sonucunda kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinden az ise primler devlet tarafından ödenir. Bu sınırın üzerinde gelir beyan eden vatandaşlar ise her ay belirlenen miktarda prim ödemekle yükümlüdür.
Gelir testi başvurusu, kişinin ikamet ettiği ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na yapılır. Testin sonucuna göre SGK prim borcu hesaplanır veya devlet desteği devreye girer.
GSS HANGİ SAĞLIK KURUMLARINDA GEÇERLİ?
GSS, devlet hastaneleri, üniversite hastaneleri ve aile sağlığı merkezlerinde geçerlidir. Özel hastaneler genellikle GSS kapsamında değildir. Ancak bazı özel kurumlar SGK ile protokol imzaladıysa, belirli hizmetlerden fark ücreti ödenerek yararlanmak mümkündür.
GSS PRİMİ NASIL VE NEREDEN ÖDENİR?
GSS prim ödemeleri farklı kanallardan kolaylıkla yapılabilir:
- SGK ile anlaşmalı banka şubelerinden,
- ATM’lerden,
- İnternet bankacılığı üzerinden,
- e-Devlet > Ödemeler > SGK Ödemeleri > GSS Prim adımlarıyla online olarak.
Bu ödemeler düzenli yapılmazsa borç gecikme faiziyle birlikte birikir ve kişinin SGK sisteminde borçlu görünmesine neden olur.
GSS BORÇLARININ SİLİNMESİ GÜNDEMDE
Hükümet tarafından hazırlanan yeni torba yasa teklifinde, 2015 yılına ait GSS borçlarının silinmesi planlanıyor. TBMM’de görüşülecek düzenleme kabul edilirse, 1 milyon 491 bin kişinin toplam 3 milyar 128 milyon TL’yi aşan borcu silinecek. Bu tutarın 554 milyon TL’si ana para, 2,57 milyar TL’si ise gecikme cezası ve faizden oluşuyor.
Düzenleme yürürlüğe girdiğinde, 2015 yılına ait GSS prim borcu olan vatandaşlar bu yükümlülükten tamamen kurtulmuş olacak.
