Narkolepsi, uyku-uyanıklık döngüsünü bozan kronik bir nörolojik hastalıktır. Bu hastalığın en belirgin özelliği ise gündüzleri aniden gelen, kontrol edilemeyen uyku ataklarıdır. Kişi yeterli gece uykusu almış olsa bile gün içinde aniden uyuyakalabilmektedir. Bu durum, sosyal, akademik ve iş yaşamında ciddi zorluklara yol açabilmektedir.
Narkolepsi Tipleri Nelerdir?
Tip 1: Katapleksi ile birlikte görülür. Beyindeki hipokretin (oreksin) seviyeleri düşüktür.
Tip 2: Katapleksi yoktur. Hipokretin seviyesi normaldir.
Narkolepsinin Belirtileri Nelerdir?
Aşırı Gündüz Uykululuğu: En yaygın belirtidir. Otururken, konuşurken ya daa yemek yerken bile uykuya dalma görülebilir.
Katapleksi: Güçlü duygular (kahkaha, öfke, heyecan) sonucu ani kas kontrolü kaybıdır. Kişi düşebilir ama bilinci açıktır. Sadece narkolepsi tip 1'de görülür.
Uyku Felci: Uyanırken ya da uykuya dalarken kısa süreli (genellikle birkaç saniye ila dakikalık) hareket edememe veya konuşamama durumudur.
Hipnagojik Halüsinasyonlar: Uykuya dalarken ya da uyanırken canlı, genellikle korkutucu rüyalar veya halüsinasyonlar görülmesi.
Gece Uykusunun Bölünmesi: Gece boyunca sık uyanma.
Nedeni Nedir?
· Tam nedeni bilinmemektedir fakat bağışıklık sistemi bozuklukları, genetik yatkınlık ve bazı çevresel faktörlerin (enfeksiyonlar, travmalar) rolü olduğu düşünülmektedir.
· Beyinde uyanıklığı ve kas kontrolünü düzenleyen hipokretin adlı kimyasalın eksikliği önemli bir etkendir.
Nasıl Tanı Konulur?
· Uyku günlüğü ve uyku testleri yapılır. (polisomnografi)
· MSLT (Çoklu Uyku Latansı Testi): Gündüz uykululuk düzeyi ölçülür.
· Beyin-omurilik sıvısında hipokretin seviyesine bakılır. (gerektiğinde)
Tedavisi Nasıldır?
Tam bir tedavisi yoktur fakat belirtiler ilaç ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilmektedir:
· Uyarıcılar: (Modafinil, metilfenidat) gündüz uyanıklığı sağlar.
· Katapleksi için antidepresanlar
· Gece uykusunu düzenlemek için sedatifler
Yaşam Tarzı Önerileri
· Kısa gündüz uykuları
· Düzenli uyku saatleri
· Kafein ve alkolden kaçınma
· Güvenlik önlemleri (örneğin araç kullanırken dikkat edilmeli)
