Tarihi binlerce yıl öncesine uzanan çömlekçilik, Anadolu’nun en eski el sanatları arasında yer alıyor. Ancak sanayileşmenin, ucuz üretimin ve değişen tüketim alışkanlıklarının etkisiyle bu köklü zanaat günümüzde unutulma tehlikesiyle karşı karşıya. 45 yıldır bu mesleği sürdüren çömlek ustası Hasan Topuz, çömlekçiliğin tarihsel değerini ve bugünkü durumunu anlattı.
“Toprakla Konuşmadan Ona Şekil Veremezsiniz”
Atölyesinde yıllardır üretimini sürdüren çömlek ustası Hasan Topuz, mesleğe genç yaşta başladığını ve zamanla toprağın dilini öğrendiğini belirtti. Çömlekçiliğin yalnızca fiziksel bir üretim süreci olmadığını, aynı zamanda insanın ruhsal haliyle de şekillendiğini ifade ederek, “Toprak sıradan bir malzeme değildir. Ona bir eşya gibi yaklaşamazsınız. Elinizi değdiğiniz anda size bir şeyler anlatır. Onun ne söylediğini anlamadan, ona şekil veremezsiniz. O günkü ruh halim, dokunduğum çamura yansır. Bu nedenle her çömlek farklı bir hikâye taşır. Bu zanaatta sadece el değil, sabır ve sezgi de gerekir.” dedi.
El Emeğine Olan İlgi Azaldı
Hasan Topuz, el emeği ürünlerin yerini hızlı ve ucuz fabrikasyon ürünlerin almasının çömlekçiliği olumsuz etkilediğini vurguladı. Özellikle plastik ve metal mutfak eşyalarının yaygınlaşmasıyla birlikte, çömlek ürünlerine olan ilginin büyük ölçüde azaldığını şu şekilde dile getirdi:
“Eskiden hemen her evde bir çömlek tencere bulunurdu. O tencerede pişen yemeğin lezzeti bambaşkaydı. Şimdi ise insanlar ürünün nasıl yapıldığını merak etmiyor, sadece ucuz olmasına bakıyor. Bu da mesleğe olan talebi ciddi şekilde düşürdü. Ancak yine de doğal ürünleri ve sağlıklı yaşamı tercih eden bazı kesimler, el yapımı çömleklere yönelmeye devam ediyor. Bu da biz ustalar için bir umut ışığı.”
“Gençler Hızlı Sonuç Bekliyor”
Topuz, mesleğin geleceği açısından genç kuşakların ilgisizliğinin önemli bir sorun olduğunu belirtti. Çömlekçiliğin sabır isteyen bir uğraş olduğunu, bu nedenle bugünün hız odaklı yaklaşımıyla kolay bağdaşmadığını şu sözlerle dile getirdi:
“Bugünün gençleri genellikle kısa sürede para kazanmak istiyor. Oysa bu işte hız, hataya neden olur. Bir çömleği yapmak saatler sürer. Fırında bir çatlak oluşursa tüm emek boşa gider. Sabırlı olmayı bilmek gerekir. Gençlere hep şunu söylüyorum: ‘Toprağa elini sürdüğünde onun seni nasıl şekillendirdiğini göreceksin.’ Elbette zaman zaman kurslara ilgi duyanlar çıkıyor, içlerinden gerçekten yetenekli olanlar da oluyor. Ama bu ilgi, sürdürülebilir düzeyde değil.”
