Paraneoplastik sendromlar, kanserli hastalarda tümörün doğrudan etkisi dışında, bağışıklık sistemi ya da tümörün salgıladığı maddeler aracılığıyla ortaya çıkan sistemik bozukluklar bütünüdür. Bu sendromlar, tümör vücudun başka bir bölgesinde olsa bile çok farklı sistemleri etkileyebilmekte ve bazen kanserin ilk belirtisi olabilektedir.
Bazen kanser tanısında ilk belirti olabilir ve zamanında fark edilmesi erken teşhis açısından hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle özellikle açıklanamayan nörolojik, endokrin ya da dermatolojik bulgularda paraneoplastik sendromlar mutlaka düşünülmelidir.
Paraneoplastik Sendromların Genel Özellikleri
Tümörden bağımsız gelişirler: Semptomlar, kanserli dokunun yayılımı ya da büyümesiyle değil, tümör hücrelerinin bağışıklık sistemini uyarması ya da hormon benzeri maddeler üretmesiyle ilgilidir.
Multisistemik etkiler gösterebilir: Sinir sistemi, endokrin sistem, cilt, kas-iskelet sistemi, kan sistemi gibi birçok sistemi etkileyebilir.
Tanı koydurucu olabilir: Bazen kanser tanısı konmadan önce bu sendromlar kendini gösterir.
Kansere özgü olabilir: Küçük hücreli akciğer kanseri gibi bazı paraneoplastik bulgular, belirli tümörlerle ilişkilidir.
Başlıca Paraneoplastik Sendrom Türleri
1. Nörolojik Paraneoplastik Sendromlar
Subakut serebellar dejenerasyon: Denge, koordinasyon ve konuşma bozuklukları görülür.
Limbik ensefalit: Bellek kaybı, davranış değişikliği, nöbet gibi semptomlarla ortaya çıkar.
Myastenik sendrom (Lambert-Eaton): Kas güçsüzlüğü ile karakterizedir ve özellikle bacaklarda belirgindir.
2. Endokrin Paraneoplastik Sendromlar
Cushing sendromu: Tümör kortizol benzeri hormonlar salgıladığında ortaya çıkar.
SIADH (inapropriye ADH salınımı): Su tutulumu, hiponatremi ile seyreder.
Hiperkalsemi: Akciğer skuamöz hücreli kanseri gibi paratiroid hormon benzeri peptid salgılayan tümörlerden kaynaklanır.
3. Dermatolojik Paraneoplastik Sendromlar
Acanthosis nigricans: Özellikle koltuk altı ve ensede olmak üzere deride koyu kadifemsi kalınlaşma ile karakterizedir. Mide kanseri ile ilişkili olabilir.
Dermatomyozit: Kaslarda güçsüzlük ve ciltte döküntülerle kendini gösterir.
Paraneoplastik pemfigus: Şiddetli mukozal ve cilt kabarcıkları ile seyreder.
4. Hematolojik Paraneoplastik Sendromlar
Anemi (kanserin neden olmadığı, bağışıklıkla ilişkili)
Trombositopeni
Trousseau sendromu: Dolaşımda pıhtı oluşumu (özellikle pankreas kanserinde sık)
Tedavisi Nasıldır?
· Altta yatan kanserin tedavisi esas olandır.
· Kortikosteroidler, IVIG, plazmaferez gibi bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar semptomları hafifletebilir.
· Semptomatik tedavi (örneğin kas güçsüzlüğü, nöbet kontrolü vs.)
