Utku KABAKCI'nın 28 Ağustos 2025 tarihli yazısı: Devlet Hafızası
Politik süreçleri şahıslar üzerinden yürütmek devletin hafızasını bireylerin belleğine, hukukun otoritesini ise tek tek şahısların iradesine teslim etmek anlamına gelir. Kurumlar; toplumsal mutabakatın, kuşaklar arası sürekliliğin ve denetlenebilirliğin taşıyıcılarıdır. Şahıslar ise doğaları gereği sınırlı ve fanidir. Bu nedenle bir sistem şahsa bağlı olarak inşa edildiğinde ömrü de o kişininki kadar olacaktır. Üstelik sürecin neticesindeki başarı ya da başarısızlık da kişiseldir. Oysa kurumsal işleyişte hatalar da çözümler de ortak aklın ürünü olarak kabul edilir.
Şahıs merkezli siyaset, karizmatik liderlik ile kolaylıkla karıştırılabilir. Elbette bir liderin karizması toplumun heyecanını ve dinamizmini besleyebilir. Ancak bahse konu enerji köklü kurumlar ile desteklenmemesi durumunda kontrolden çıkmak suretiyle öngörülenin tam tersi yönde ilerleyerek yıkıcı bir kuvvete dönüşebilir. Otoriter eğilimlerin zemin bularak yükselişe geçmesi işte tam da bu noktada kolaylaşır. Kurallar esnetilerek istisnalar yeni normaller hâline getirilir.
En kritik zamanlarda sistemlerin dayanıklılığının bireylerden ziyade kurumların gücü ile ölçüldüğü göz önünde bulundurulmalıdır. Bu yüzden yukarıda tarif edilen atmosferin hâkim olduğu ülkelerde; yargının bağımsızlığı, bürokrasinin tarafsızlığı, yasamanın denge rolü ve medyanın özgürlüğü oturmuş kurumlara değil, şahıs ya da grupların inisiyatifine terk edilmiş olur.
Siyaset üzerinden toplumlara yön verilirken elbette bireylerin rolü, çabası da önemsiz değildir. Fakat bu hususta ideal olan, liyakatli bireyler tarafından güçlü kurumların beslenmesidir. Yani bahse konu kurumlar tek tek belli isimlere bağlı olmaktan uzak bir şekilde inşa edilerek işlevsel kılınmalıdır. Çünkü içi boşaltılmadan ayakta kalan kurumların varlığı toplumsal olanın sürekliliğine işaret eder. Mutlak erke erişerek hesap vermemek maksadıyla kurumları yıpratan politikacıların bir gün savaş ilan ettikleri kurumların değerlerine ihtiyaç duyacağı bir hâle düşme olasılığının hiç de az olmadığı dikkatlerden kaçmamalıdır.
