Begüm ÖNCÜ'nün 19 Aralık 2025 tarihli yazısı: Yapay Zeka ve Sosyal Yardım Projeleri
Teknolojinin hızlı gelişimiyle birlikte Yapay Zeka sadece bir teknolojik ürün olmanın yanında sosyal yardımlaşma ve kalkınma alanlarında da önemli bir güç haline gelmiştir. Yapay Zeka’nın sağladığı veri analizi, tahminsel modeller ve otomatize edilmiş süreçler, toplumun en kırılgan kesimlerine ulaşmayı, hizmetleri daha adil ve etkili bir şekilde dağıtmayı ve kriz anlarında hızlı ve etkili çözümler üretebilmeye zemin hazırlayacak niteliktedir. Ancak bu çözümlerin başarılı olabilmesi için etik, şeffaflık, kontrol edilebilirlik ve veri tasarımı ilkelerin korunması çok önemlidir. Yapay Zeka’nın sosyal yardım projelerindeki temel işlevleri arasında veri toplama ve analiz, hizmet ihtiyaçlarının önceliklendirilmesi, risk ve kırılganlık tespiti, kaynak belirleme, takip ve kontrol mekanizmalarının güçlendirilmesi bulunmaktadır. Örneğin, büyük veri ve makine öğrenmesi entegrasyonu sayesinde nüfus sayımları, sosyal hizmet kayıtları ve anketlerden elde edilen geri bildirimlerden yola çıkılarak hangi bölgelerde yardıma ihtiyaç olduğu belirlenebilir. Lokal olarak ihtiyaç haritası oluşturulabilir. Aynı şekilde tahmine dayalı yardım planlarında da Yapay Zeka araçlarından faydalanmak mümkündür.
Olası bir riskli durum ya da doğal afetlerin yaşandığı bölgelerde risk altındaki bireyler ve topluluklar için nasıl bir destek planı oluşturulabileceği, mevcut kaynakların nasıl daha verimli kullanılabileceği gibi konularda acil durum planı oluşturulmasına yardımcı bir unsurdur. Hazırlanan öngörü modelleri, erken uyarı sistemleri sayesinde risk faktörleri daha yönetilebilir bir hale gelecektir. Gıda, barınma, sağlık hizmetleri gibi kaynakların en verimli şekilde nasıl planlanacağı simüle edilerek optimizasyon algoritmaları sayesinde acil durumlarda lojistik süreçlerin iyileşmesi gözlemlenebilir. Etik denetimler ve izleme sistemleri aracılığıyla süreçlerin şeffaflık içinde yürütülmesi, yardımların koordinasyonu ve ihtiyaç olan bölgeye sorunsuz iletimi sağlanabilmektedir.
Etik, adalet, veri güvenliği gibi kavramlar Yapay Zeka’nın sosyal yardım alanında kullanılmasının önünde duran temel zorluklar arasındadır. Verilerin toplanması ve analizi sırasında adil olunması önemlidir. Yapay Zeka’nın sosyal yardım alanında kullanılmasının önünde duran temel zorluklar arasında adalet, güvenlik ve gizlilik bulunur. Kişilerin mahremiyeti korunmalı, kişisel sağlık bilgileri, vatandaşlık bilgileri gibi bilgiler güvenli biçimde işlenmelidir ve saklanmalıdır. Tüm süreçlerde adalet ve şeffaflık ön planda olmalıdır. Kişilere hangi verilerin nasıl kullanıldığına dair açık bilgilendirme mutlaka yapılıyor olmalıdır. Hizmet sağlayıcılar ve sivil toplum kuruluşları gibi proje paydaşlarının da karar süreçlerine dahil edilmeleri gerekmektedir.
Bu bağlamda Yapay Zeka, sosyal yardım projelerini dönüştürme potansiyeline sahip güçlü bir araç olarak öne çıkmaktadır. Doğru ve etik kurallar dikkate alınarak kullanıldığında, hizmetlere erişim kolay hale gelir, kaynakların daha etkili kullanılması sağlanır ve toplumsal dayanıklılık güçlenir. Ancak bu potansiyel, etik, gizlilik ve adalet konularından ödün verilmeden gerçekleştirildiğinde tam anlamıyla insanlara yardım edilebilir. İnsan odaklı bir yaklaşım, paydaş katılımı ve denetlenebilirlik ilkeleriyle Yapay Zeka’nın sosyal yardım alanında olumlu ve sürdürülebilir bir fark yaratması beklenmektedir.
