Mehmet KÜÇÜKEKEN'in 2 Temmuz 2025 tarihli yazısı: Adi Malullük

Adi malullük, Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) mevzuatında, iş kazası veya meslek hastalığı kaynaklı olmayan, ancak kişinin çalışma gücünü önemli ölçüde etkileyen sağlık sorunları nedeniyle malul sayıldığı durumları ifade eder.

Adi malullük kavramını, şartlarını, haklarını ve başvuru süreçlerini sade, anlaşılır bir sadelikte ele almak kadar, ‘’ADİ’’ kelimesinin üzerinde durmak da gerekir. Hukuk bağlamında olağan, sıradan demek olsa da mecaz anlamı (bayağı, aşağılık, değersiz, niteliksiz, kötü) itibari ile yanlış anlaşılmalara sebep olabilmektedir.

‘’ADİ’’ kelimesini duyduğunuzda ya da okuduğunuzda aklınıza ilk ne geliyor?

Gerçek anlamı ile mecaz anlamı arasındaki farkı her cümlede ya da ifadede hemen fark edebiliyor musunuz?

Adi adam!

Bu ürünün kumaşı, çok adi.

Rahat! Hazır ol! Adi adım! Marş!...

Adi Malul.

Askeri sistemde ‘’ADİ ADIM’’ komutu: Kıtaların uygun adımı terk edip rahat yürümelerine müsaade eden bir emirdir. Meslek hayatım boyunca ‘’ADİ ADIM’’ komutunun sınırlarını ‘’Askeri Düzen İçinde ADIM’’ olarak tanımladım ve uygulattım.

Adi Malullük Nedir?

Adi malullük, vazife malullüğü veya harp malullüğü kapsamına girmeyen, genellikle hastalık, kaza veya başka nedenlerle ortaya çıkan ve kişinin çalışma gücünün en az %60’ını kaybetmesiyle tanımlanan bir durumdur. Örneğin, bir trafik kazası sonucu oluşan engellilik veya kronik bir hastalık nedeniyle meslekte kazanma gücünün azalması adi malullük kapsamına girer. TSK mensupları için bu durum, görev yapma kabiliyetini etkileyen bir sağlık sorununu ifade eder ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu çerçevesinde düzenlenir.

Bir astsubay olarak, meslek hayatımda fiziksel ve zihinsel dayanıklılığın ne kadar kritik olduğunu bizzat deneyimledim. Askerler de her birey gibi yaşamları içinde sağlık sorunları ile karşılaşabilir, tedavi olur ve iyileşerek normal hayatına devam eder. Ancak, beklenmedik bir sağlık sorunu, örneğin ciddi bir kalp rahatsızlığı veya bir kaza sonucu oluşan kalıcı bir engel, bir askerin görevini sürdüremeyecek hale gelmesine neden de olabilir. İşte bu noktada adi malullük devreye girer ve kişiye sosyal güvenlik sistemi üzerinden destek sağlanır.

Adi Malullük Şartları

Adi malullük emekliliğine hak kazanmak için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. TSK mensupları için bu şartlar, hem SGK mevzuatına hem de TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’ne dayanır. Başlıca şartlar şunlardır:

Malullük Oranı: SGK Sağlık Kurulu tarafından, kişinin çalışma gücünün veya meslekte kazanma gücünün en az %60’ını kaybettiği tespit edilmelidir. TSK mensupları için, bu durum görev yapma yeteneğini engelleyecek düzeyde olmalıdır.

Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı: En az 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 gün uzun vadeli sigorta primi ödenmiş olmalıdır.

Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olanlar için sigortalılık süresi şartı aranmaz, ancak 1800 gün prim ödenmiş olmalıdır.

Malullüğün İşe Başladıktan Sonra Ortaya Çıkması: Malullük, sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra oluşmalıdır. İşe girmeden önceki sağlık sorunları nedeniyle malullük aylığı bağlanmaz.

Başvuru ve İşten Ayrılma: Malullük aylığı alabilmek için kişinin görevinden ayrılması ve SGK’ya yazılı dilekçe ile başvurması gerekir. TSK mensupları için bu süreç, genellikle bağlı bulunulan askeri birlik ve SGK aracılığıyla yürütülür.

TSK’da Adi Malullük ve Süreç

TSK’da adi malullük, Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’ne göre değerlendirilir. Bir astsubay olarak, bu sürecin ne kadar titizlikle yürütüldüğünü gözlemlemişimdir. Bu süreçte şu adımlar izlenir:

Sağlık Raporu Alınması: Malullük iddiasıyla, TSK’ya bağlı eğitim ve araştırma hastaneleri veya SGK tarafından yetkilendirilen sağlık kuruluşlarından sağlık kurulu raporu alınır. Bu raporda, malullük oranının %60 veya üzerinde olduğu belgelenmelidir.

SGK Sağlık Kurulu İncelemesi: Alınan rapor, SGK Sağlık Kurulu’na gönderilir. Kurul, malullük derecesini ve kişinin görev yapma yeteneğini değerlendirir. TSK mensupları için, raporun bir uzman hekim, iki Emekli Sandığı kapsamındaki kurum hekimi ve bir de çalışılan kurumun hekimi tarafından hazırlanması şarttır.

Başvuru ve Emeklilik Kararı: Raporun onaylanması halinde, kişi ya kendi isteğiyle ya da kurumun re’sen kararıyla malullük emekliliğine sevk edilir. Başvuru, sosyal güvenlik il müdürlüğü veya merkezine, gerekli belgelerle (Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi, İşten Ayrılış Bildirgesi veya emekliye sevk onayı) yapılır.

Adi Malullük Hakları

Adi malullük emekliliği, TSK mensuplarına bir dizi hak sağlar:

Malullük Aylığı: Çalışma süresi ve ödenen prim gün sayısına göre hesaplanan bir aylık bağlanır. 2025 itibarıyla adi malullük aylığı en az 10.000 TL civarındadır. Ayrıca, Ramazan ve Kurban Bayramları öncesi 4.000 TL bayram ikramiyesi ödenir.

Sağlık Güvencesi: Malullük aylığı alanlar ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler, sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam eder.

Geri Dönüş Hakkı: Eğer sağlık durumu düzelir ve bu durum resmi sağlık kurumlarınca belgelenirse, kişi eski derece ve niteliklerine uygun bir göreve atanabilir. Bu, özellikle genç yaşta malulen emekli olanlar için önemli bir güvencedir.

OYAK Maluliyet Yardımı: OYAK üyesi olan TSK mensupları, tam ve daimi malullük durumunda son aylıklarının 12 katı kadar yardım alır. Kısmi malullükte ise bu yardım, malullük oranına göre hesaplanır.

TSK Adi Malullük Maaşı (2025)Malullük aylığı, prim gün sayısına göre hesaplanır: 4/A ve 4/B Sigortalıları 7200 günden az prim ödeyenler için 7200 gün, daha fazla ödeyenler için toplam prim gün sayısı üzerinden hesaplanır.

4/C Sigortalıları (Kamu Görevlileri): 9000 günden az prim ödeyenler için 9000 gün, daha fazla ödeyenler için toplam prim gün sayısı esas alınır.

2025 yılı için kesin maaş rakamları, enflasyon ve memur maaş katsayılarına bağlı olarak değişebilir, ancak mevcut durumda en düşük adi malullük aylığı 10.000 TL seviyesindedir.

Malullük Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Bu süreçte karşılaşılan bazı zorluklar vardır. Örneğin, sağlık kurulu raporlarının hazırlanması ve SGK incelemesi zaman alabilir. Ayrıca, malullük oranının %60’ın altında belirlenmesi durumunda, kişi emeklilik hakkından yararlanamaz. Bu tür durumlarda, SGK Sağlık Kurulu kararlarına itiraz edilebilir ve dosya, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu’na gönderilebilir. İtiraz süreci, sabır ve doğru belgelerle desteklenmeyi gerektirir.

OYAK ve Maluliyet Yardımı

OYAK, TSK mensupları için önemli bir destek mekanizmasıdır. Tam malullükte, üyenin son aylık maaşının 12 katı tutarında yardım yapılır. Kısmi malullükte ise bu miktar, malullük oranına göre belirlenir. Örneğin, %40 malullük oranı tespit edilen bir üye, bu orana göre yardım alır. Eğer malullük görevden ayrılmayı gerektiriyorsa, biriken emeklilik yardımı da iade edilir.

Adi malullük emekliliği, TSK mensupları gibi zorlu görevlerde bulunanlar için hem bir güvence hem de yeni bir başlangıçtır. Bu sürecin hem duygusal hem de bürokratik açıdan zorlayıcı olabileceğini biliyorum. Ancak, SGK ve TSK’nın sağladığı bu sosyal güvenlik ağı, sağlık sorunları nedeniyle görev yapamayanlar için önemli bir destek sunar. Her ne kadar zor bir süreç olsa da, bu haklar sizin yıllar boyunca verdiğiniz emeğin bir karşılığıdır.

Sağlıklı bir yaşam için, sağlığınıza önem verin…

Bir de ‘’Adi Malul’’ yerine daha güzel bir tanım bulunması gerekmez mi?