Betül Gökçe AKGÖL'ün 21 Kasım 2025 tarihli yazısı: İkinci İnönü Koalisyon Hükümeti-2
II. Koalisyon Hükümeti ve Anlaşmazlıklar
Koalisyon Hükümeti’nin ilk anlaşmazlığı, Hükümetin 5 yıllık Kalkınma Planı’nın finansmanı için uygulamaya koymak istediği vergi reformu konusunda olmuştur.
Bu vergi reformuna YTP’li Başbakan Yardımcısı Ekrem Alican karşı çıkmıştır. Bunun üzerine 5 Yıllık Kalkınma Planı’ndan sorumlu CHP’li Başbakan Yardımcısı Turhan Feyzioğlu ile Ekrem Alican arasında çıkan tartışma kişiselleşmeye başlamıştır. Tartışmalar tansiyonu iyice yükseltmiş, koalisyon daha 3’üncü ayına girerken YTP ile CHP’nin arası açılmıştır. Alican ve Feyzioğlu çekişmesi kamuoyunun gündemini “hükümet sorunu” olarak işgal etmiştir.
II. Koalisyon Hükümeti’nde yaşanan bir diğer anlaşmazlık da Yassıada Hükümlülerinin affı konusu olmuştur. Hükümet, kademeli affı çıkarmaya ve huzuru sağlamaya çalışırken, 17 Eylül 1962 günü Menderes, Zorlu ve Polatkan’ın idam edilişlerinin ilk yıldönümünde bazı olaylar yaşanmıştır. Bunun üzerinde duran Yeni İstanbul, Son Havadis gibi gazeteler kapatılmış, ertesi gün Tabii Senatörler ile AP ve YTP üyeleri arasında kavga çıkmıştır.
Artan tansiyon sebebiyle 11 Ekim’de Parlamento’da temsil edilen 5 parti ve bağımsız grup temsilcileri ortak bir bildiri yayınlayarak “Demokratik rejime” yönelik saldırılarda ortak hareket edeceklerini açıklamıştır. Parlamento’da temsil edilen siyasi parti grupları ve bağımsızlar arasındaki bu uzlaşmanın sağlanması olumlu sonuç vermiştir. 12 Ekim’de “siyasi af” ile ilgili hükümetin hazırladığı yasa, koalisyon protokolünde öngörüldüğü şekilde kabul edilmiştir. Senato’da görüşüldükten sonra “af” tasarısı 16 Ekim 1962 tarihinde kanunlaşmış, 18 Ekim’de ise Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Bu yasayla bütün siyasi mahkumların cezalarından dörder yıl indirilmiş, Yassıada’da 4 yıl 2 ay ve 5 yıla mahkum olanların hemen; 7 yıla mahkum olanların da şartlı olarak salıverilmesi sağlanmıştır. Tahliyeler hemen gerçekleşmiştir. Bu olay, 1962 yılı için “Türkiye’de Yılın Olayı” olarak kabul edilmiştir.
Bununla birlikte yeni yasama döneminde Meclis ve Cumhuriyet Senatosu’nda Başkanlık Divanı seçimleri sorunu ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine Koalisyon Hükümeti’ni oluşturan partilerin grup başkanvekilleri bir toplantı yapmış, Komisyon Divanı seçimlerinde izleyecekleri yolu tartışmışlardır.
7 Kasım 1962 tarihinde yapılan seçimlerde AP Milletvekili Ferruh Bozbeyli Meclis Başkanvekilliğine seçilmiştir.
Parlamento çalışmaları devam ederken 21 Kasım 1962 tarihinde İkinci Koalisyon Hükümeti protokolünde öngörülen I. Beş Yıllık Kalkınma Planı Meclis’te kabul edilmiştir. Planın ilk hedefleri DPT müsteşarı Osman Nuri Torun tarafından şu şekilde açıklanmıştır:
"5 Yıllık plana göre bu müddet içinde Türkiye'de 56 milyar liralık yatırım yapılacaktır. Dış finansman olan 16-18 milyar liranın dış yardımla temini gerekmektedir. Teşkilat servet beyannamelerinin geri verilmesine taraftar değildir. 1961'de fert başına düşen 1720 liralık gayrı safi milli gelir 1967'de 2190 liraya çıkacağı umulmaktadır. Köy sayısı azaltılacak, doğum kontrol altına alınacaktır. Vergilemede gelir dağılışındaki farkları azaltıcı bir politika takip edilecektir. 5 Yılda 22000 idareci müteşebbis, 4100 mühendis, 1550 sağlık personeli, 20300 öğretmen, 55000 teknisyen, 193000 memur, 27500 usta- başı, 190000 nitelikli işçi, 2 milyon 49 bin sıra işçisi yetiştirilmesine çalışılacaktır.”
DPT tarafından hazırlanan Plan, İkinci Koalisyon Hükümeti tarafından incelenirken, birçok değişikliğe uğramış, bu nedenle plancılarla hükümet arasında anlaşmazlık çıkmıştır. Hükümetin değişikliklerde ısrar etmesi, 2 Eylül 1962 günü dört plancının istifalarına neden olmuştur. DPT müsteşarı Osman Nuri Torun ve üç daire başkanı, "Bundan böyle yapacakları çalışmaların faydalı olamayacağına kani bulundukları" gerekçesiyle istifa etmiştir. Bu dört plancı, istifalarına neden olan Hükümetin istediği değişiklikleri şöyle açıklamışlardı: “Servet Beyannamelerinin tamamen kaldırılması (ki bu Koalisyon Protokolünde yer almıştır.) 700 milyon liralık bir emisyona gidilmesinin prensip olarak kabul edilmesi. Arazi ve nakliyat vergilerinin kaldırılması. Planın 35 sayfa olan finansman bölümünün 5 sayfaya indirilmesi. Planda geçen bütün ‘emekçi’ tabirlerinin çıkarılması.”
